رويكرد كيفيت زندگي سكونتگاه‌هاي مرزي در برنامه‌هاي توسعه پنج‌ساله ايران

مناطق مرزي به‌ويژه در ايران، از اهميت بي‌بديلي برخوردار است. توجه به كيفيت زندگي مناطق و سكونتگاه‌هاي مرزي يك راهبرد مهم و اساسي در راستاي توسعه مرزها و همچنين توسعه يكپارچه سرزميني است. گام بنيادي براي بهبود كيفيت زندگي در مناطق مرزي، رويكردي است كه نظام سياست‌گذاري و برنامه‌ريزي كشور در محتواي اسناد توسعه تدارك ديده است. ازاين‌رو در ايران برنامه‌هاي پنج‌ساله توسعه به‌عنوان اسناد راهبردي توسعه كشور داراي اهميت است كه در اين تحقيق تلاش شد به تحليل محتواي برنامه‌هاي توسعه پنج‌ساله پس‌از انقلاب از حيث پرداختن به كيفيت زندگي در مناطق مرزي و تغييرات رويكرد مذكور طي شش دوره اسناد توسعه ايران پرداخته شود. تحقيق حاضر به لحاظ هدف كاربردي است. داده‌ها با روش مطالعه اسنادي گردآوردي شده است. تحليل داده‌ها در چارچوب تحليل محتواي كيفي با رويكرد استقرايي انجام‌گرفته است. براي تحليل محتواي شش سند توسعه كشور از نرم‌افزار مكس‌كيودا استفاده شد. نتايج نشان داد برنامه‌ريزي براي توسعه ابعاد كيفيت زندگي مناطق مرزي به‌صورت يكدست و يكپارچه نبوده است و اختلاف زيادي بين ميزان گرايش به ابعاد كيفيت زندگي مي‌توان ديد. همچنين در برنامه‌هاي توسعه پنج‌ساله ايران، تنوع و روزآمدي برنامه‌هاي اجرايي به لحاظ پرداختن به ابعاد كيفيت زندگي مناطق مرزي داراي كاستي و ضعف جدي است. به عبارتي، برنامه‌ها و اقدامات آن از جذابيت لازم براي اينكه بهبود و پيشرفت قابل‌توجه در كيفيت زندگي مرزنشينان ايجاد نمايد، برخوردار نيست. درمجموع اين‌گونه استنباط مي‌شود كه تاكنون براي برنامه‌ريزان و سياست‌گذاران، كيفيت زندگي در فضاهاي مرزي يك مسئله اولويت‌دار نبوده است. بدين‌سان مي‌توان گفت يكي از ريشه‌هاي اصلي چالش‌هاي كنوني مناطق مرزي، رويكرد نظام سياست‌گذاري و برنامه‌ريزي است كه تا زمان تداوم اين ناعدالتي در سياست‌گذاري، وضع مناطق مذكور تغيير چشمگيري نخواهد داشت.