شناسايي پيكره بنياد الگوهاي انسجام بخشي در گفتمان علمي زبان فارسي: رويكردي كاربردي در آموزش زبان فارسي براي اهداف دانشگاهي(پژوهشي)

پژوهش‌ها نشان مي‌دهند زبان علمي علاوه بر برخورداري از واژگاني اختصاصي، حائز ويژگي‌هاي نحوي و ساختاري است كه آن را از زبان عمومي منفك مي‌سازد. در اين ميان، متون دانشگاهي نقش به‌سزايي در شناسايي اين ويژگي‌ها و استخراج الگوهاي بسامدي از ساختارهاي زباني دارند. لذا، پژوهش حاضر جهت بررسي الگوهاي انسجام‌بخشي به متن مطابق با انگاره انسجامي مطرح در دستور نظام‌مند نقش‌گرا با هدف كاربرد در آموزش زبان فارسي براي اهداف دانشگاهي انجام پذيرفت. در اين راستا، در پيكره‌اي از متون دانشگاهي در دو رشته علوم‌اجتماعي و زيست‌شناسي كه به ترتيب مشتمل بر حجمي با 21133 و 19131 واژه بودند، الگوهاي انسجام‌بخش استخراج گرديد. نتايج نشان داد در سطح واژگاني، عناصر تكرار، باهمآيي، شمول معنايي، تضاد و هم‌معنايي و در سطح دستوري، عناصر ارجاع، جانشيني و حذف، از عوامل انسجام در فارسي علمي هستند كه آزمون آماري كايدو رابطه معني‌دار تفاوت توزيع و فراواني اين عناصر را تأييد كرد. نتايج حاصل بدين قرار بود كه به‌طور كلّي، در زبان فارسي علمي عناصر واژگاني بيش از عناصر دستوري در انسجام متون نقش دارند. همچنين مشخص شد در سطح واژگاني دو عنصر باهم‌آيي و تكرار به ترتيب در متون علوم‌اجتماعي و زيست‌شناسي و در سطح دستوري نيز دو عنصر ارجاع شخصي در متون علوم‌اجتماعي و ارجاع اشاره‌اي در زيست‌شناسي حائز بيشترين كاربرد معني‌دار بوده‌اند. نتيجه ديگر، كاربرد كم‌تر عنصر حذف در هر دو گونه علمي نسبت به ساير عناصر بود. در پايان، الگويي بسامدي از حضور عناصر انسجام‌بخش در هريك از گونه‌هاي علمي به‌دست آمد. به نظر ميرسد، اين الگوها ميتواند در تدوين كتابهاي آموزشي فارسي براي اهداف دانشگاهي و آموزش نگارش در سطوح پيشرفته كارايي داشته باشد.