طراحي مدلِ ارزيابي و بهبود عملكرد طرح‌هاي شهري

Designing a Model for Evaluating and Improving the Performance of Urban Plans

نوشتار حاضر با ايجاد تمايز بين پروژه ها و طرحهاي شهري، بر اين نكته تأكيد دارد كه طرحهاي شهري به دليل فقدان مدلهاي ارزيابي عملكردِ تعريف شده و نيز دشواريِ ارزيابي عملكرد آنها در مقايسه با پروژههاي شهري، كمتر و به سختي در معرض ارزيابي عملكرد واقعي قرار ميگيرند. اين در حالي است كه بسياري از اين طرحها به شدت نيازمند بررسي، مطالعه و ارزيابي دقيق اند. بر همين اساس در مطالعۀ حاضر سعي كرده ايم تا با الهام از رويكردهاي نظري موجود و نيز بهره گيري از نتايج پژوهش هاي انجام گرفته در اين حوزه، الگويي نظري - روشي براي ارزيابي و بهبود عملكرد طرح¬هاي شهري ارائه دهيم. مدل پيشنهادي ما در بعد نظري، عملكرد طرح هاي شهري را با سنجش سه شاخص اصلي شامل اثربخشي، توجيه‌پذيري و پايداري نتايج قابل ارزيابي مي¬داند كه هر كدام از اين شاخص¬ها از روند سنجش و ارزيابي متفاوتي پيروي مي¬كنند. مدل يادشده، ريشه¬ها و علل موفقيت يا عدم موفقيت طرح¬ها را در سه حوزۀ سياست-گذاري، اجرا و مشاركت جست¬وجو مي¬كند و نظام كاربستيِ برآمده از آن مبتني بر دو مكانيسم اصلي رويكردي و ساختاري است. مدل پيشنهادي اين مطالعه در بعدِ روشي نيز فرايندي شش¬مرحله¬اي را براي اجراي مدل نظري يادشده در ميدان پژوهش طراحي و ارائه مي¬كند كه پژوهشگران اين حوزه را قادر مي¬سازد تا با گذر از اين مراحل به برآيندي از عملكرد طرح¬هاي شهري مورد مطالعه¬شان دست يابند و با شناخت ريشه هاي موفقيت/ عدم موفقيت اين طرحها، پيشنهادهاي عيني و عملي براي بهبود عملكرد اين طرحها ارائه نمايند. اميد است مدل پيشنهادي اين مطالعه دست¬كم با ارائۀ خطوط كلي پژوهش در زمينه ارزيابي و بهبود عملكرد طرحهاي شهري، كمكي هرچند اندك براي پژوهشگران اين حوزه فراهم نمايد.

Through differentiation between urban plans and projects, this paper emphasizes that urban plans are less exposed to evaluation because of the lack of defined performance evaluation models and the difficulty of evaluating the performance of urban plans compared to urban projects. However, many of these plans are in dire need of rigorous study and evaluation. Accordingly, we have tried to provide a theoretical-methodical model for evaluating and improving the performance of urban plans,based on existing theoretical approaches and also results of research in this area. Our proposed model evaluates the performance of urban plans by measuring three main variables, i.e. effectiveness, justification and sustainability of results, each of which follows a different measurement and evaluation process. This model explores the origins and causes of success or failure of a plan in three areas, namely policy making, implementation, and participation, and the resultedmanagementsystem is based on two key mechanisms: structure and approach. This model presents a six-step process in the field of research that methodically enables the researchers to estimate the performance of the urban plans;and by identifying the successes / failures causes,it can provide objective and practical suggestions for improving the performance of these plans. Hopefully the proposed model in this paper will provide the researchers with at least an initial guidelinefor evaluating and improving the performance of urban plans.