رفتارشناسي تغييرات زماني- مكاني پرارتفاع جنب‌حاره و تاثير آن در تشديد وقوع خشكسالي‌ها؛ با تاكيد بر مديريت واكنش‌هاي سيستم‌هاي روستايي

The behavior of spatio-temporal spatial elevation changes and their impact on the intensification of droughts, with emphasis on the management of rural systems responses

سيستم‌هاي ‌آب و هوايي، سيستم‌هايي پيچيده و در عين حال سازمان يافته به شمار مي‌روند. چرا كه تابع رفتاري تصادفي در مكان‌ها و سال‌هاي مختلف است، در اين راستا، سيستم پرارتفاع جنب حاره با جابه جايي در محل قرارگيري خود در سال‌هاي مختلف، وقايع محيطي گاه منظم و گاه تصادفي (خشكسالي يا ترسالي و...) را در يك منطقه به وجود مي‌آورند. اين وقايع محيطي، در سطوح مختلفي از تعادل، آستانه و مخاطرات جاي مي‌گيرند. در اين نوشتار در پاسخ به اين موضوع، يعني شناسايي رفتار سيستم‌هاي پرارتفاع جنب حاره از تعادل تا مخاطرات، تلاش شد در قالب تفكري سيستمي، اين روند، شناسايي و مورد ارزيابي قرار گيرد. از آنجا كه در رفتارشناسي سيستم‌هاي آب و هوايي، برهم كنش مطالعات كمّي و كيفي ضروري است. بدين منظور روش تحقيق در اين مطالعه از دو بخش اصلي تشكيل مي‌شود؛ در روش تحقيق آماري، داده‌هاي دريافت شده سطح فشار 500 هكتوپاسكال طي دوره آماري 1948-2018 و داده‌هاي بارش ماهانه 84 ايستگاه سينوپتيك هواشناسي، دريافت و مورد تحليل قرار گرفت. در گام بعد نتايج آماري بدست آمده از سيستم پرارتفاع، براساس مفاهيم تعادل، آستانه‌ها يا فرين، مخاطرات و بلايا در بررسي واكنش‌هاي نواحي روستايي از نظر سازگاري و كاهش مخاطرات مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج نشان داد كه در طي دوره زماني مورد مطالعه، بيروني‌ترين پربند تاثيرگذار بر روي ايران به عنوان معرف گسترش حد شمالي پرارتفاع جنب‌حاره، از چندين سطح تعادل به ويژه تعادل ايستا، يكنواخت لحظه‌اي، ديناميك و فراپايدار پيروي كرده است و در برخي سال‌ها با اثر آستانه‌اي يا فرين، مواجه شده است. اين فرين‌ها بيانگر تهديدي بر شروع مخاطرات محيطي مي‌تواند باشد. كه در صورت رفتارشناسي آب و هوا همگام با رفتارشناسي سيستم‌هاي روستايي و به كارگيري شيوه‌هاي مديريت فعال مي‌توان آسيب‌هاي احتمالي آن بر نواحي روستايي را كاهش داد و درجه سازگاري نواحي روستايي را ارتقا داد.

Climate systems are complex yet organized systems. Because it is a function of random behavior in different places and years, in this regard, the high-altitude subtropical system by moving to its location in different years, sometimes regular and sometimes random environmental events (drought or wet season, etc.) in one They create the region. These environmental events take place at different levels of equilibrium, thresholds, and hazards. In this paper, in response to this issue, identifying the behavior of high-altitude subtropical systems from equilibrium to hazards, an attempt was made to identify and evaluate this trend in the form of system thinking. Because in the behavior of climatic systems, the interaction of quantitative and qualitative studies is essential. For this purpose, the research method in this study consists of two main parts; In the statistical research method, the received data of pressure level of 500 hPa during the statistical period of 1948-2018 and the monthly precipitation data of 84 synoptic meteorological stations were received and analyzed. In the next step, the statistical results obtained from the high-altitude system were evaluated based on the eight concepts of equilibrium, thresholds or fringes, hazards and environmental disasters in examining the reactions of rural areas in terms of adaptation and reduction of hazards. The results showed that during the period under study, the most effective outer band on Iran as a representative of the expansion of the high northern limit of the subcontinent, has followed several levels of equilibrium, especially static, uniform instantaneous, dynamic and ultra-stable balance and in some years with effect Astaneh or Farin is encountered. These flights can pose a threat to the onset of environmental hazards (severe droughts).