رتبه بندي عوامل موثر بر مخاطرات شغلي در معادن زيرزميني با روش نقشه شناختي فازي و تئوري اعداد Z

Study of Hazards in Underground Mining: Using Fuzzy Cognitive Map and Z-Number Theory for Prioritizing of effective Factors on Occupational Hazards in Underground Mines

صنعت معدنكاري صنعتي پرخطر است كه در زمينه بهداشت محيط و ايمني معدنكاران و كاركنان خود با چالش‌هايي اساسي روبه‌رو است و همه ساله تعدادي زيادي از نيروي كار معادن دچار آسيب‌هاي شديد جسماني مي‌شوند و يا جان خود را از دست مي‌هند. براي كنترل حوادث، كاهش مخاطرات، افزايش امنيت و سلامت معدنكاران و كاهش تلفات انساني شناسايي مهمترين عوامل موثر بر مخاطرات شغلي در معادن زيرزميني اهميت ويژه‌اي دارد. در اين مطالعه فهرستي از 21 عامل رايج در وقوع حوادث معادن زيرزميني شناسايي و در سه دسته اصلي عوامل مستقيم، عوامل مربوط به محيط كار و عوامل سستماتيك طبقه‌بندي شد. اين عوامل با قرار گرفتن در چهارچوب نقشه شناختي فازي ارزيابي شدند و اثرات علي و معلولي بين آن‌ها مشخص شد. براي رفع عدم قطعيت روابط علي و معلولي بين مفاهيم از تئوري اعداد Z استفاده شد و ارتباطي قابل اعتماد و با قطعيت بالا به‌دست آمد. در نهايت، اين ارتباطات با قرار گرفتن در يك الگوريتم يادگيري تركيبي شبيه‌سازي شدند و پس از انجام 30 بار شبيه‌سازي، وزن نهايي هر عامل به‌دست آمد. نتايج نشان داد كه عامل ريزش با وزن 0/999 بيشترين تاثير و عامل عدم آگاهي از خطرات با وزن 0/641 كمترين تاثير را در وقوع حوادث معادن زيرزميني دارند. عامل ريزش در كنار عوامل ديگري مانند نقض قوانين ايمني، نبود برنامه‌ريزي، نبود مديريت ريسك، شيوه‌هاي كاري ناايمن، عدم شناسايي خطر، اشتباهات فردي، نبود نظارت و حسابرسي و نبود مديريت تعمير و نگهداري در ايجاد مخاطرات شغلي موثر است.

Mining industry has an essential role in the economic and industrial development of a country by providing minerals. However, the mining industry faces considerable challenges in the field of environmental health and safety of its staff. The mining industry is a high-risk activity and a large number of miners are injured/killed each year. The problems related to miners' safety due to the exceptional condition in underground mines are more complicated. To reduce hazards and risks in the case of underground mines, identifying the most important factors that affect hazards is significant. Thus, controlling the accidents is possible as well as safety will increase by distinguishing the effective factors in the underground mining risks. In this study, 21 factors that have significant roles in underground mines accidents are identified. The factors classified into three categories, i.e., direct factors, work environment factors and systematic factors. These factors were evaluated using the fuzzy cognitive mapping (FCM) method and the casual-effect relationships between them specified. Notably, theory of Z-numbers used to overcome the uncertainty corresponding to causal relationship between the factors. Finally, the relationships between concepts were analyzed utilizing a hybrid learning algorithm and the final weight of each factor was obtained during 30 iterations. The obtained weights were prioritized and the results showed that the "falling" and "insensibility to hazards" factors with weights of 0.999 and 0.641, respectively, have the highest and lowest impact on the occurrence of underground mines accidents. It should be noticed that the factor of the fall, simultaneously with other factors, affects the occurrence of accidents in underground mines.