شناسايي مكانيسم جوي حاكم بر رخداد ناهنجاري‌هاي شديد بارشي شرق ايران

Identification of atmospheric mechanism governing the occurrence of severe rainfall anomalies in eastern Iran

طي سال­هاي اخير تغييرات آب و هوايي بصورت كلان سبب شده تا ناهنجاري­ هاي شديد در سيستم جوي بوقوع بپيوندد. كه حاصل بازخورد اين ناهنجاري­ها در بخش بارش سبب شده تا با تغيير الگوي جريانات جوي با كاهش دوره­اي نسبت به بلندمدت خود همراه گردد. از طرفي درك سازوكار جوي و شناسايي مكانيسم آن سبب شده تا چگونگي و نحوه شكل ­گيري ناهنجاري­هاي جوي مشخص گردد. در همين راستا و به‌منظور بررسي وضعيت سيستم‌هاي سينوپتيك جو در زمان رخداد ناهنجاري­هاي شديد بارشي در شرق ايران، از آمار بارش 31 ايستگاه هواشناسي واقع در منطقه طي بازه آماري (از 1990 تا سال 2020 ميلادي) استفاده شد. در همين راستا از شاخص ناهنجاري بارش (RAI) استفاده گرديد تا دوره‌هاي مذكور شناسايي گردند. در ادامه براي تبيين ساختار جو در زمان رخداد اين پديده با مراجعه به تارنماي متعلق به مركز ملي پيش­بيني­هاي محيطي/علوم جو (NCEP/NCAR) داده‌هاي شبكه‌بندي شده ارتفاع ژئوپتانسيل، فشار تراز دريا، مؤلفه سرعت قائم (امگا)، رطوبت نسبي، مؤلفه‌هاي مداري و نصف­النهاري باد اخذ شد. بر اساس يافته­هاي بدست آمده از داده­ها و تحليل آنها نشان داد كه با تشكيل پشته قوي در تراز مياني جو بر روي شرق خاورميانه همراه بوده كه منطقه يادشده در قسمت همگرايي فوقاني پشته تراز 500 هكتوپاسكال قرارگرفته است. اين امر سبب شده تا يك جريان واچرخندي، يا استمرار بالا بر روي منطقه حاكم گردد. از طرفي فرارفت هواي سرد و حاكميت جريان شمالي به منطقه، شرايط صعود و ناپايداري به حداقل ممكن رسيده است. قرارگيري منطقه در زير هسته همگرايي فوقاني رودباد نيز از دلايل عمده بر وقوع و استمرار ناهنجاري‌هاي شديد بارشي در منطقه است. به ‌منظور بررسي ارتباط بين عمده مناطق چرخندزا براي بارش دو منطقه درياي سرخ و مديترانه موردبررسي قرار گرفت. نتايج حاصل از بررسي همبستگي بين شاخص‌هاي امگا و مؤلفه نصف ­النهاري باد بر روي كريدور درياي سرخ و مديترانه با فشار سطح دريا بر روي منطقه نيز نشان داد كه با كاهش مقادير صعود در مناطق يادشده و افزايش فشار بر روي شرق ايران يك همبستگي مثبت برقرار است. كه مشخص گرديد طي دوره ياد شده روند كاهشي در تشكيل سامانه هاي كم­ فشار و باران­زا در منطقه بوقوع پيوسته است.

In order to investigate the status of atmospheric synoptic systems during the occurrence of severe rainfall anomalies in eastern Iran, the rainfall statistics of 31 meteorological stations located in the region during the statistical period (from 1990 to 2020) were used. In this regard, precipitation anomaly index (RAI) was used to identify these periods. To explain the structure of the atmosphere at the time of its occurrence by referring to the website of the National Center for Environmental Prediction/Atmospheric Science (NCEP/NCAR) networked data on geopotential height, sea level pressure, vertical velocity component (omega), Relative humidity, orbital components and wind meridian were obtained. Studies have shown that the occurrence of severe rainfall anomalies in eastern Iran is associated with the formation of a strong ridge in the middle of the atmosphere on the east of the Middle East. This causes a recurring current, or high continuity, to dominate the area. On the other hand, the advent of cold weather and the dominance of the north current to the region, the conditions of climbing and instability have been minimized. The location of the region below the upper convergence core of Rudbad is also one of the main reasons for the occurrence and continuation of severe rainfall anomalies in the region. In order to investigate the relationship between the major cyclones for rainfall, the two regions of the Red Sea and the Mediterranean were examined. The results of the study of the correlation between omega indices and the meridional component of wind on the Red Sea and Mediterranean corridors with sea level pressure on the region also showed that with decreasing ascent values in these areas and increasing pressure on eastern Iran, a correlation Positive is established.