مقايسه محتواي تركيب ضد ميگرنِ پارتنوليد در نمونه‌هاي طبيعي و گياهچه‌هاي كشت بافتي برخي از جمعيت‌هاي گياه دارويي Tanacetum parthenium L. در استان‌هاي مختلف

Comparison content of parthenolide as an anti-migraine in Natural samples and tissue culture seedlings of some populations of Tanacetum parthenium L

سسكويي­ترپن لاكتون - پارتنوليد در گياه بابونه كبير (Tanacetum parthenium L.) به عنوان مهمترين ماده موثره دارويي با اثرات ضدسرطاني، ضدالتهابي، ضد اسپاسم و بويژه ضد ميگرن شناخته شده است. در اين مطالعه محتواي پارتنوليد در سرشاخه‌هاي گلدار برخي از جمعيت­ هاي طبيعي گياه T. parthenium L. از رويشگاه ­هاي مختلف در استان­ هاي گيلان (ماسوله)، مازندران (چالوس)، قم (وِشنو) و تهران (آهار) كه در مرحله گلدهي كامل جمع‌آوري شده بودند با گياهچه­ هاي گل انگيزي شده آن‌ها در شرايط درون شيشه‌اي مورد ارزيابي و مقايسه قرار گرفته است. گياهچه­ هاي درون شيشه‌اي با كشت بذر جمعيت‌هاي مورد مطالعه بر روي محيط كشت موراشيگ و اسكوگ حاوي 100 ميلي­گرم بر ليتر كازئين هيدروليز شده، 2 ميلي‌گرم در ليتر ساليسيليك اسيد و 5 ميلي‌گرم در ليتر بنزيل‌آمينو‌پورين توليد و گل انگيزي در آنها انجام شد. محتواي پارتنوليد سرشاخه­ هاي گلدار همه نمونه ­ها با استفاده از كروماتوگرافي مايع با كاركرد بالا اندازه‌گيري شد. نتايج تجزيه واريانس داده‌ها نشان داد كه اثر جمعيت و شرايط كشت و همچنين اثر متقابل آن‌ها در سطح احتمال يك درصد بر محتواي پارتنوليد معني‌دار مي­ باشد. محتواي اين تركيب در جمعيت‌هاي وحشي از 0/007 ± 0/13 تا 0/113 ± 1/03 ميلي‌گرم بر گرم وزن خشك و در گياهچه ­هاي كشت بافتي از 0/011 ± 0/23 تا 0/148 ± 1/21 ميلي‌گرم بر گرم وزن خشك متغير بود. بيشترين و كمترين محتواي پارتنوليد به ترتيب در جمعيت­ هاي قم (وشنو) و گيلان (ماسوله) مشاهده شد. محتواي پارتنوليد براي تمامي جمعيت‌ها در نمونه‌هاي كشت بافتي بيشتر از نمونه‌هاي طبيعي بود. يافته­ هاي اين تحقيق مي­تواند براي توليد تجاري تركيب دارويي پارتنوليد در شرايط كنترل شده مورد توجه و بهره­ برداري قرار گيرد.

Sesqui-terpene lactone - parthenolide in Tanacetum parthenium L. is known as the most important medicinal substance with anti-cancer, anti-inflammatory, anti-spasm and especially anti-migraine effects. In this study, the content of parthenolide in the flowering branches of some natural populations of T. parthenium L. from different habitats in Gilan (Masoleh), Mazandaran (Chalos), Qom (Vishnu) and Tehran (Ahar) provinces were collected at the full flowering stage and compared with their flowered seedlings under in vitro conditions. In vitro seedlings were seeded and cultured on Murashige and Skoog medium enriched with hydrolyzed casein (100 mg/l), salicylic acid (2 mg/l) and benzylaminopurine (5 mg/l). The parthenolide content of flowering branches of all samples was measured using high performance liquid chromatography (HPLC). The results of variance analysis of the data showed that the effect of population and cultivation conditions as well as their interaction at the probability level of 1% on parthenolide content was significant. The parthenolide content in self-grown populations ranged from 0.13±0.007 to 1.03±0.113 mg/g dry weight and in tissue culture seedlings from 0.23±0.011 to 1.21±0.148 mg/g dry weight was variable. The highest and lowest parthenolide content was observed in Qom (Vashno) and Gilan (Masuleh) populations, respectively. Parthenolide content for all populations was higher in tissue culture samples than in natural samples. The findings of this study can be considered and exploited for the commercial production of parthenolide pharmaceutical composition under controlled conditions.