بررسي واكنش عملكرد ذرت دانه اي (SC 704) به تاريخ كاشت مناسب و كم آبياري با روش آماري چند متغيره

Assessment of Maize Yield (S.C. 704) Responses to Appropriate Planting Date and Deficit Irrigation Using Multivariate Analysis

اقليم خشك و نيمه ­خشك در اغلب نواحي ايران، اهميت استفاده از روش­ هاي مديريت زراعي را دوچندان كرده است. بر اين اساس، آزمايشي به­ صورت كرت­ هاي خرد شده بر پايه طرح بلوك­ هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال ­هاي زراعي 1395 و 1396 در دانشكده كشاورزي دانشگاه تهران اجرا شد. تيمارهاي آزمايشي شامل سه تاريخ كاشت، (1 ارديبهشت، 21 ارديبهشت و 10 خرداد) و چهار رژيم آبياري شامل I100: 100%ETc،I80: 80%ETc ،I60: 60%ETc و I40: 40%ETc مبتني بر نياز آبي گياه ذرت طراحي شدند. بالاترين بهره ­وري اقتصادي مصرف آب به ميزان 1/19 و 1/01 كيلوگرم بر متر مكعب به ­ترتيب در سال اول و دوم با تاريخ كاشت اول حاصل شد. تجزيه عليت نشان داد كه متغيرهايي نظير وزن بلال با تأثير مثبت و مستقيم (1/27) و بهره ­وري بيولوژيكي مصرف آب با تأثير مستقيم (0/937) از عوامل اصلي تأثيرگذار بر عملكرد دانه بودند. بر اساس آزمون تجزيه به مؤلفه ­هاي اصلي، صفات عملكرد دانه، وزن بلال، عملكرد بيولوژيك، تعداد كل دانه، وزن هزار دانه و شاخص برداشت تحت عنوان صفات زراعي و صفات عملكرد اقتصادي مصرف آب و عملكرد بيولوژيكي مصرف آب به ­عنوان صفات فيزيولوژيكي ذرت در مجموع 70 درصد از كل تغييرات عملكرد را توجيه كردند. بنابراين، با توجه به معني­ داري اثر متقابل تاريخ كاشت و آبياري بر عملكرد دانه (p ≤ 0.01)، كاشت زودهنگام ذرت دانه ­اي و مديريت كم آبياري با تعديل تنش­ هاي غيرزنده نقش عمده ­اي در كسب عملكرد بهينه و ارتقاي بهره ­وري آب آبياري خواهند داشت.

Arid and semiarid climate in many parts of Iran dictates the employment of agronomic practices. With this approach, a statistical experiment was set up in split-plot based on randomized complete block design with three replicates during 2015 and 2016 cropping seasons. The experiment took place in College of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran. Experimental treatments scheduled on three planting dates: (21st April, 11th May and 31th May) and four irrigation regimes: I100: 100%ETc, I80: 80%ETc, I60: 60%ETc and I40: 40%ETc, based on plant water need. The highest value of water productivity of economical yield (1.19 kg.m-3) and the greatest value of water productivity of biological yield (1.03 kg.m-3) obtained in early-planting date in both years, respectively. Path analysis showed that ear weight with direct effect (1.27) and water productivity of biological yield (0.973), positively contributed to the final yield determination under irrigation regimes I100 and I60, respectively. According to principal component analysis (PCA), the variables such as grain yield, ear weight, biological yield, total number of grain, kernel weight and harvest index as agronomic traits in PC1 and water productivity of economical yield and biological yield as physiological traits in PC2 were accounted for 70% of the final yield variations in total. Due to interactions of planting date and irrigation level on the grain yield (p ≤ 0.01), early planting of grain maize and deficit irrigation management as early season strategies will have great potential to achieve optimal yield and higher water productivity by mitigating early abiotic factors.