روشهاي تحليلي حقوق‌دانان برجسته ايران مقابله روش تحليل حقوقي عدالت محور با روش اصولي

Analytical methods used by Iranian prominent lawyers versus justice-oriented legal analysis based on principles

در دوران نزديك به يك صد ساله شكل‌گيري حقوق نوين ايران، فراز و فرودهايي كه ويژگي نوپايي نظام حقوقي است ديده مي‌شود. اين دودلي كه آيا حقوق ايران به فقه كه منبع اصلي و ديرين خود بوده اقتدا كند و از آن سيراب شود يا از حقوق نوشته اروپايي كه الهام بخش نگارش قوانين به شكل امروزي است، خط‌مشي بگيرد، همواره ذهن حقوق‌دانان را به خود مشغول كرده است. حقوق‌دانان در دوران ما به روشهاي متفاوتي به تحليل حقوقي پرداخته‌اند. گاهي چنان به فقه پايبند‌اند و گويي متون فقهي شرح و تفسير مي‌كنند و گاهي چنان نسبت به سابقه فقهي بي‌‌توجه بوده و تنها به منابع و متون حقوق نوشته اروپايي متوسل شده‌اند كه گويي الزام به تبعيت از حقوق ايشان را مد نظر داشته‌اند. روشي كه امروزه وجود دارد از آن زياده روي و كاستي به سوي يك نقطه تعادل پيش مي‌رود و آن عبارت است از سيرآب شدن از هر دو منبع حقوق ايران كه يكي فقه اماميه و ديگري حقوق نوشته است. افزون بر اين چگونه بايد به تحليل مباني حقوقي پرداخت و جايگاه عدالت و مصلحت‌ها به عنوان آرمان حقوق تا چه حد تعيين كننده‌اند و متون و عبارات قانوني تا چه اندازه از قداست و احترام برخوردارند؟ به اين سؤالات نيز پاسخهاي گوناگون دادشده است. حقوق‌داناني چون استاد جعفري لنگرودي با اشراف به هر دو منبع يعني فقه و حقوق موضوعه به حق توانسته‌اند نقش بي‌‌بدليلي در استفاده از اين دو منبع درجهت تبيين و تحليل حقوقي قوانيني مانند قانون مدني ارائه كنند و در عين رعايت اصول و قواعد تفسير قوانين، از اجراي عدالت نيز غافل نشده‌اند. اين مقاله‌گذري است بر اين فرايند، باشد كه بتواند در حد مجال خود اشارتي بر شيوه و روش حقوق‌دانان در اين زمينه باشد.

There have been ups and downs in the modern legal system of Iran over the hundred years. As an ever-existing dilemma, Iranian Lawyers have always been asking that whether Iran's Law should rely on the jurisprudence as its main reference or should make its policies based on the European Law, which encompasses the modern rules. The lawyers are now analyzing legal cases using various methods. Sometimes, the highly adhere to jurisprudence just describing and interpreting the jurisprudential texts. Nevertheless, sometimes ignore the jurisprudential antecedents and only rely on European texts and references. The current methods try to keep balance using both Imamiyeh jurisprudence and written law as the reference for Iran’s Law. How legal foundations should be analyzed? To what extent the justice and interests are determinant as the legal ideals? Are legal texts and references respected enough? The above-mentioned questions have had different answers. Some juristic such as Professor Jafari Langarudi have used both references (jurisprudence and objective law) for legal analysis of rules and laws such as civil code. They not only followed interpretive principles but also considered justice. This paper aimed at reviewing this process to introduce the procedures and methods used by lawyers to contemplate the legal rules.