برزخ بين عقد و ايقاع (ماهيت ثالث در اعمال حقوقي)

The Purgatory between Contract and Iqâ (Unilateral legal act) (The Nature of the Third Party in Legal Acts)

آيا تقسيم اعمال حقوقي به عقد و ايقاع، حصر عقلي است؟ كسي به صراحت چنين ادعايي را مطرح نكرده ولي از خلال سخن گذشتگان اين حصر قابل استنباط است. فكري كه شايع شده و در انديشه‌ها ريشه دوانيده است بيانگر اين است هرچه عقد بودن آن محل خدشه باشد ايقاع است و هرچه ايقاع بودن آن محل ايراد باشد، عقد است. از اين ديدگاه به نظرية تفريع ياد شده است و مفاد آن اين است كه هر عمل حقوقي كه عقد نباشد، ايقاع است و در خصوص مبناي آن گفته‌ شده كه عقد با دو قصد انشاء متقابل، ولي ايقاع با يك قصد انشاء، به وجود مي‌آيد. درحالي‌كه ممكن است عمل حقوقي نه عقد باشد و نه ايقاع، بلكه ماهيت حقوقي ثالثي باشد چراكه عقد و ايقاع از مقولة ضدين هستند نه نقيضين (الضدان لا يجتمعان و قد يرتفعان). استاد جعفري لنگرودي از اين ماهيت حقوقي با عنوان «برزخ بين عقد و ايقاع» ياد مي‌كند و مي‌فرمايد كه در حقوق اسلام عده معدودي فقط در مورد وصيت تمليكي اين احتمال را داده‌اند و اسلاف ما در تصور ماهيتي كه نه عقد باشد و نه ايقاع فرومانده‌اند و اكثريت منكر آن هستند. ايشان براي اولين‌بار در تأليفات خويش ضمن به رسميت شناختن اين ماهيت حقوقي، اقدام به تبيين اين مفهوم و بيان عناصر و مصاديق آن نموده است.

Is the division of legal acts into contracts and unilateral legal act an intellectual restriction? No one has explicitly made such a claim, yet it can be deduced from what has been stated by predecessors. An idea that has been prevailing and is rooted in thoughts indicates that whatever whose contract essence is doubted, then it is a unilateral legal act, and whatever whose unilateral legal act essence is doubted, then it is a contract. This view is referred to as the theory of branching whose provisions state that any legal act that is not a contract is a unilateral legal act, and it is based on the reasoning that a contract is formed with two intentions of reciprocal authorship, but a unilateral legal act is formed with one intention of authorship. However, a legal act may be neither a contract nor a unilateral legal act, but a third legal nature, because a contract and a unilateral legal act are of the opposite category, not contradictory (two opposites do not congregate and may rise). Jafari Langroudi considers this legal nature as "the purgatory between contract and iqâ (unilateral legal act)” that in Islamic law a few people have given this possibility only in the case of a possessory will, and our predecessors have failed to imagine the nature of being neither a contract nor unilateral legal act, and the majority deny it. For the first time in his writings, while recognizing this legal nature, he tried to explain this concept and delineate its elements and instances.