عنوان مقاله :
فرايندهاي مضمون‌يابي در نقد ادبي
عنوان به زبان ديگر :
Processes of Thematising in Literary Criticism
پديد آورندگان :
محمدي كله سر، عليرضا دانشگاه شهركرد - دانشكدۀ ادبيات و علوم انساني - گروه زبان و ادبيات فارسي، شهركرد، ايران
كليدواژه :
مضمون , فرايند مضمون يابي , فرم , موتيف , تفسير , نقد ادبي
چكيده فارسي :
اگرچه مضمون‌يابي جايگاهي مهم در نقد و پژوهش ادبي و هنري دارد، كمتر به‌عنوان فرايندي روشمند مورد بحث قرار گرفته است. پژوهش‌هاي زبان فارسي بيشتر متوجه شرح و معرفي مضمون آثار است تا بررسي فرايندها، روش‌ها و راهبردهاي كشف و فهم مضمون. در مقاله حاضر، با تكيه بر نمونه‌هايي از نقد آثار ادبي و سينمايي، دو فرايند مستقيم و غيرمستقيم در مضمون‌يابي شناسايي و معرفي شده است. اولين و رايج‌ترين فرايند، مضمون را با تكيه بر نشانه‌هاي آشكار و معاني صريح متن به‌دست مي‌آورد. سه مورد از اين نشانه‌هاي آشكار عبارت است از: گفته‌هاي مستقيم متن، عناصر فابيولا و قراردادهاي ادبي. اين فرايند معمولاً مضمون‌هايي آشنا و بي‌نياز از توجيه و تبيين ارائه مي‌دهد. درمقابل، فرايند غيرمستقيم با تكيه بر معاني ضمني و برساخته، به مضمون اثر دست مي‌يابد. مهم‌ترين راهبردهاي مورد استفاده در فرايند غيرمستقيم عبارت است از: مفاهيم نهفته در نظريه‌هاي ادبي، توجه به شگردهاي فرمي، استخراج موتيف‌هاي غيرعيني، يا تركيب اين موارد. مضمون‌هاي به‌دست‌آمده از فرايند دوم به‌دليل غرابت، به توجيه دقيق منتقد نيازمند است؛ توجيهاتي كه نشانه آگاهي منتقد از راهبردهاي مورد استفاده خود است.
چكيده لاتين :
Although the theme of a work has an important role in literary and art criticism, it has been less discussed as a methodological process. Persian researchers are more concerned with explication and introduction of the theme of literary works than to discuss the processes, methods and strategies of discovering and understanding the theme. This paper, relying on examples of literary and art criticism, introduces two thematising processes: direct and indirect. The first and prevailing process obtains themes through the evident signs and explicit meanings of a text. Three of these evident signs include the direct utterances of the text, elements of fabula, and literary conventions. This process usually displays familiar themes. In contrast, the indirect process achieves the theme of a work by relying on implicit and constructed meanings, using strategies such as the concepts of literary theories, formal devices, extracting non-objective motifs, or combining these. The second type of themes, due to their strangeness, must be justified by a critic precisely and for this reason, they display that the critic is aware of his/her strategies.
