مطالعه علم‌سنجي توليدات علمي حوزه موضوعي درياي خزر

Scientometric Study of Scientific Outputs on the Caspian Sea

سابقه و هدف: ارزيابي پژوهش­‌هاي علمي به لحاظ كمي و كيفي امروزه از شاخص­‌هاي مهم توسعه ملي كشورها محسوب مي‌­شود. هدف اصلي اين پژوهش، تعيين وضعيت توليدات علمي ايران در حوزه موضوعي درياي خزر در پايگاه اسكوپوس طي سال­‌هاي 2020 -1970 مي‌­باشد. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر، كاربردي و از نوع توصيفي بوده و به روش علم‌­سنجي انجام شده است. كليه مدارك علمي مربوط به درياي خزر كه طي سال­‌هاي 1970 تا 2020 توسط محققان ايراني در پايگاه اسكوپوس با كليدواژه Caspian Sea براي محدوده جغرافيايي ايران نمايه شده‌­اند، جامعه پژوهش را تشكيل مي­‌دهند. تجزيه و تحليل داده‌­ها با استفاده از ابزار تحليلي داده‌ها در اسكوپوس و بخشي توسط SPSS 21 و اكسل انجام شده است و براي ترسيم نقشه‌­هاي علمي نرم‌­افزارهاي BibExcel و VOSviewer به­‌كار گرفته شده است. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه در حوزه درياي خزر 920 مدرك از پژوهشگران ايراني در پايگاه اسكوپوس نمايه شده است. بيشترين تعداد مدارك در سال 2013 ثبت شده است. Fazli با انتشار 34 مقاله پركارترين نويسنده، دانشگاه تهران با 170 مقاله پرتوليدترين مركز علمي و نشريه Iranian Journal of Fisheries Sciences با انتشار 67 عنوان مقاله برترين نشريه مي‌­باشند. ايران بيشترين همكاري بين­المللي را با كشورهاي آمريكا، مالزي و آلمان داشته است. مهمترين محورهاي موضوعي در مقالات مرتبط به خزر Agriculture and Biological Sciences و Environmental Sciences هستند. كليدواژه‌­هاي Caspian Sea، Iran، Article، Nonhuman، Fish، Environmental Monitoring و Controlled Study پررخدادترين كليدواژه‌­ها هستند. بررسي ميزان مشاركت علمي پژوهشگران نشان داد كه 93% متون علمي مورد بررسي با مشاركت 2 تا 9 نويسنده و به ترتيب با درجه مشاركت، شاخص مشاركت و ضريب مشاركت 0/93، 4/18 و 0/66 تدوين شده­‌اند. نتيجه‌گيري: گرچه ايران از لحاظ تعداد مدارك علمي منتشر­شده در حوزه موضوعي درياي خزر داراي رشد مناسبي بوده است؛ اما از نظر مشاركت بين­‌المللي و كيفيت مقالات، شرايط چندان مطلوبي ندارد.

Background and aim: Quality and quantity assessment of scientific outputs is one of the important indicators of the national development of countries. The aim of this study was to determine the status of Iranian scientific outputs in the thematic area of the Caspian Sea in the Scopus database during 1970-2020. Materials and methods: This applied descriptive study was conducted using the scientometric methods. The study population was all scientific documents related to the Caspian Sea, which were indexed by Iranian researchers in Scopus using the keyword of “Caspian Sea” for the geographical area of Iran during 1970-2020. Data were analyzed using data analysis tools in Scopus, SPSS 21, and Excel. BibExcel and VOSviewer were applied to draw the scientific maps. Findings: The results showed that 920 documents from Iranian researchers on the thematic area of the Caspian Sea were indexed in Scopus. The highest number of documents was indexed in 2013. Fazli with 34 articles was the most prolific author, the Tehran University with 170 articles was the most productive scientific center, and the Iranian Journal of Fisheries Sciences was the top journal with 67 articles. Iran had the most international collaboration with the United States, Malaysia, and Germany. The main research topics in the articles related to the Caspian Sea were “Agriculture and Biological Sciences” and “Environmental Sciences”. The highest occurrence keywords were Caspian Sea, Iran, Article, Nonhuman, Fish, Environmental Monitoring, and Controlled study. The study of the level of scientific participation of researchers showed that 93% of the studied scientific documents were compiled with the participation of 2 to 9 authors and with degree of collaboration of 0.93, collaboration index of 4.18, and collaboration coefficient of 0.66. Conclusion: Although Iran has had good growth in terms of the number of published scientific documents in the thematic area of the Caspian Sea, Iran does not have very favorable conditions in terms of international participation and quality of articles.