مقايسه عوامل موثر بر عدم مشاركت در طرح‌هاي آبخيزداري از ديدگاه كارشناسان و جوامع محلي

Comparison of effective factors on preventing participation of rural societies in watershed management plans based on local people and experts viewpoints

ميزان مشاركت جوامع محلي در طرح­‌هاي آبخيزداري عامل مهمي در موفقيت و يا شكست اين پروژه­‌ها مي‌­باشد. با اين حال، عوامل موثر در مشاركت مردم از ديدگاه بهره‌­برداران و كارشناسان در حوزه‌هاي آبخيز مختلف، متفاوت است و تا كنون، به­‌صورت همزمان مطالعه نشده است. هدف از پژوهش حاضر، ارزيابي مقايسه­‌اي عوامل موثر بر مشاركت مردم در آبخيز عمارت از ديدگاه آبخيزنشينان و همچنين، كارشناسان است. در اين تحقيق، عوامل موثر بر عدم مشاركت مردم در طرح­‌هاي آبخيزداري در قالب چهار شاخص اقتصادي، اجتماعي، آموزش و ترويج و طراحي-اجرا و 14 زير شاخص طبقه­‌بندي شدند. در ادامه، با استفاده از فرايند تحليل سلسله مراتبي فازي و نيز آزمون فريدمن، شاخص‌ها و زيرشاخص‌هاي موثر بر عدم مشاركت مردمي در طرح‌هاي آبخيزداري اولويت‌بندي شد. در نهايت، براي بررسي همسويي دو ديدگاه در ميزان اهميت زيرشاخص‌ها، آزمون كلموگروف-اسميرنف دو نمونه‌اي به‌كار برده شد. نتايج نشان داد كه در حوزه آبخيز عمارت از منظر خبرگان و بهره­‌برداران، شاخص‌ اقتصادي نقش بيشتري را در عدم مشاركت مردم نسبت به ساير شاخص‌ها دارد. نتايج رتبه‌بندي زيرشاخص­‌ها از منظر جوامع محلي و كارشناسان نشان داد، به‌­ترتيب زيرشاخص‌­هاي‌ "ناديده گرفتن منافع مردم به­‌عنوان انگيزه اقتصادي مستقيم" و "عدم آموزش ساكنان حوضه در خصوص طرح‌ها" بيشترين اهميت در عدم مشاركت مردم را دارند. با اين حال، بيشترين اختلاف ميزان اهميت عوامل از منظر دو گروه كارشناسان و جوامع محلي، مربوط به زيرشاخص‌­هاي­ "ناديده گرفتن منافع مردم به­‌عنوان انگيزه اقتصادي مستقيم" و "عدم مشورت با جوامع محلي (شوراي روستا) در نيازسنجي پروژه" است. نتيجه كلي، اين‌كه اجراي پروژه‌­هاي چند منظوره و در نظر داشتن منافع آبخيزنشينان و نظرسنجي از جوامع محلي، به همراه آموزش بهره‌برداران مي‌تواند زمينه‌ساز جلب مشاركت فعال مردم در پروژه‌هاي آبخيزداري حوضه شود.

The degree of public participation in watershed management programs is a major determinant of success or failure of the programs, but the factors which make people participate still remain unknown. The main objects of current study are comparison evaluation of effective factors on preventing participation of rural societies in watershed management plans based on all people and experts’ viewpoints in Emarat Watershed of Khorasan Razavi Province. In the current study the effective factors on preventing participation of rural societies were classify in four classes include "economic", "educational-extension", "design-executive" and "social" indicators and 14 sub-indicators. Then the indicators and sub-indicators were prioritized using Fuzzy Analytical Hierarchy Process and Friedman Test. Finally, the two-sample Kolmogrov–Smirnov Test was also used to examine the agreement of the two views on the importance of the items. The results showed that, from the perspective of both groups of experts and peoples, economic indicator has a greater role in preventing people participation in relation to other indicators. The results of sub-indicators prioritization based on local people and expert’s viewpoints showed that “ignoring people´s income as a direct economic motivation” and “shortage of education of watershed residents about plants and their purposes”, respectively, were ranked as the most important sub-indices. The most important difference of the sub-indices from the perspective of local people and expert are related to the “ignoring people´s income as a direct economic motivation” and “lack of stakeholder’s consultation in the design and development of projects”. The overall conclusion is that considering the benefits of stakeholders, and multi-purpose projects and factors such as stakeholder consultation, and training of local communities can provide the basis participation of people in the watershed development projects.