افول اجتماع در ايران: روايتي گاهشمارانه (كرونولوژيك)

The Decline of Community in Iran: A chronological story

شواهد موجود حكايت از تحولي بنيادين در اركان روابط اجتماعي و فضاي فرهنگي جامعه ايراني در دهه هاي گذشته مي كند. در اين مقاله با استفاده از روش تحقيق اسنادي، داده‌هاي موجود – آمارهاي رسمي، نتايج تحقيقات و اطلاعاتي از صورت‌هاي فرهنگي مثل شعر و خاطرات- را مبناي تحليل قرار داده‌ايم. در اين مقاله تلاش كرده ايم تا زمان آن تحول بنيادين را از خلال اطلاعات موجود دريابيم. بر اساس يافته هاي ارائه شده در اين مقاله، معتقديم كه چنين تحولي در فاصله يك و نيم تا دو دهه اي روي داده است كه از نيمه دهه 1360 آغاز مي‌شود و تا اواسط دهه 1380 ادامه مي يابد. شناختن روندهاي فوق از اين جهت اهميت دارد كه بيشتر مباحثي كه در دهه هاي اخير در مورد تحولات ايران صورت گرفته، مستقيم و غيرمستقيم، به موضوعات سياسي و دولت ربط داده شده اند، و آن چه كه در اين مطالعات و بحث ها مورد غفلت قرار گرفته تحول بنيادين و گسترده‌اي است كه در لايه هاي زيرين جامعه در جريان بوده است. ما اين تحول را «افول اجتماع» ناميده ايم. به طور خلاصه مضمون عمده اين تحول را مي‌توان تضعيف شديد بنيادهاي حيات اخلاقي و از دست رفتن پيوندهاي اجتماعي اي دانست كه ستون هاي مختلف جامعه را در كنار هم برپا نگاه ميدارند، و يا مي توان آنها را به ملاتي تشبيه كرد كه سنگها و آجرهاي بناي اجتماعي را به هم متصل نگاه مي دارد، و يا به روغني كه موجب ادامه كار كرد روان چرخ دنده هاي ماشين اجتماع است. اين تحول، پيكره اجتماع را از درون متحول كرده و هويت متفاوتي به جامعه ايراني داده است. اما به دليل آن كه اين تحول به مدتي طولاني و در زير پوست جامعه در جريان بوده است به آساني به چشم نيامده است.

The empirical data show a fundamental transformation in the fabric of the Iranian society in recent decades. The essence of this transformation is what we have called the “decline of community’, also labelled as the ‘depletion of social capital’, referring to the loss of social ties and the erosion of moral life which hold members of society together. In this article, drawing on a large volume of statistics, of different types and from different sources, we have traced the timing of this great transformation. Those data point to a period of about two decades – between mid-1980s and mid-2000s – in which various social indicators have shown a major shift of direction. Understanding this transformation is particularly important because most of the public debates and discourses about changes in Iran have been heavily focused on, and revolving around, political and state-related issues, ignoring the changes in the deeper and less readily visible layers of societal life and collective conscience. As we have discussed elsewhere, such a transformation is likely to impact all other aspects of life and the society’s mode of operation; hence, any analysis of social trends and any suggestions for social reform in Iran need to take this transformation into account.