عوامل موثر بر غني شدگي عناصر كمياب و برهمكنش آن با ماده آلي در شيل هاي نفتي قاليكوه لرستان، باختر ايران

Factors affecting trace elements enrichment and its interaction with organic materials in Qalikouh oil shale, Lorestan, western Iran

تاقديس قاليكوه در 35 كيلومتري شهرستان اليگودرز، استان لرستان، باخـتر ايران و در زون زمـين ­ساختاري زاگرس مرتفع قرار دارد. شيل ­هاي نفتي قاليكوه در دو سازند سرگلو و گرو با سن ژوراسيك مياني و كرتاسه زيرين قرار گرفته­ اند. سازند سرگلو شامل مجموعه­ اي از رسوبات شيلي و سنگ­ آهك­ هاي رس­­­­­­­­دار است كه در بخش انتهاي اين سازند شيل نفتي تشكيل شده است. سازند گرو متشكل از افق شيل نفتي با ضخامت­ هاي متفاوتي از نهشته­ هاي آهك نازك تا متوسط لايه و شيل­ هاي آمونيت­دار و گرهك­هاي لايه ­اي چرتي سياه ­رنگ است. شيل ­هاي اين دو سازند در ناحيه زاگرس مرتفع به دليل غني بودن از اجزاي حياتي (Organic Mater)، كروژن نوع I و II ماده آلي و بلوغ حرارتي نسبتا پايين كه در ابتداي پنجره نفتي قرار دارند، تشكيل ذخاير شيل نفتي را داده­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­اند. اين پژوهش به بررسي تاثير فرايندهاي ژئوشيميايي بر غني­ شدگي عناصر كمياب و برهمكنش آن با ماده آلي در شيل­هاي نفتي قاليكوه مي­پردازد. نمونه­ هاي شيل نفتي با استفاده از روش­هاي XRF، XRD،ICP-Ms و Rock-Eval تجزيه شدند و نتايج آن­ها با روش­هاي آماري مورد بررسي قرار گرفت كه نتايج بدست آمده بيانگر غني­ شدگي بالايي عناصر Cd,Mo,Ag,U,Csمي­باشد. همچنين با بررسي همبستگي اكسيدهاي اصلي، ماده آلي، كاني­ هاي تشكيل شده و عناصر غني شده مشخص گرديد كه غني ­شدگي عناصر كمياب U، V،Cd مرتبط با ماده آلي و اتوژنيك مي­ باشند، عناصر Ca،Si،P منشاء زيستي دارند و عناصر Ag،Ti منشاء آواري دارند.

Qalikouh anticline is located 35 km southwest of Aligudarz city, Lorestan province, SW of Iran. The area is located in the high structural zone of Zagros. The oil shales of the areas are located in the Middle Jurassic and Lower Triassic of Sargelu and Garu Formations. The Sargelu Formation contains a series of shale, carbonate, oil shale and clays. Garau Formation includes oil shale horizons with different thicknesses, ammonite shales and black cherty layer. The shales of these two formations in the high Zagros region have formed oil shale reserves due to their richness in organic matter (OM), kerogen type is I and II and relatively low thermal maturity at the beginning of the oil window. This study focuses on the effect of geochemical processes on the enrichment of trace elements and its interaction with organic matter in Qalikouh oil shale. analysis was performed by XRF, XRD, ICP-Ms and Rock-Eval methods and Statistical significance was analyzed. The results of this study indicated the high enrichment of elements Cd, Mo, Ag, U, Cs. The correlation between immobilized and mobile oxides, organic matter, formed minerals and other factors was tested. These tests revealed that the enrichment of trace elements is affected by clastical, biological and autogenic materials. Elements U, V, Cd are related to organic and autogenic matter. Elements Ca, Si, P are of biological origin and elements Ag, Ti are of clastical origin.