آگاهيِ تاريخي به‌مثابه بنيادِ ابژكتيوِ علوم انساني (ملاحظاتي در نقد گادامر بر موضع ديلتاي در باب عينيگرايي)

"Historical consciousness" as the objective foundation of the humanities

ديلتاي كوشيده است «نقد عقل محض» كانت را به «نقد عقل تاريخي» در عرصۀ علوم انساني تبديل كند تا از قِبَل اين رهيافتِ خاص، هم شأن مستقلي براي علوم انساني تدارك و هم معناي جديدي از ابژكتيويته را در اين ساحت آشكار كند. گادامر با نقدهاي خويش او را ملامت كرده و مدعي شده است ديلتاي در دام ابژكتيو علمي افتاده و با سنت نوكانتي كه در عصر او جريانِ غالب و شايع بوده، ناخودآگاه همراهي كرده است؛ نيز اينكه ديلتاي با وجود تفكر تاريخي، در نظام فكري خويش به همۀ لوازم و نتايج اين تفكر وفادار نبوده است. در اين جستار براي اينكه بنياد ابژكتيو علوم انساني را در نظرگاه ديلتاي نشان دهيم، از تناظر ميان سهگانۀ «تاريخ» «جهانِ زيسته» و«هرمنوتيك» سخن گفته ايم. ادعا اين است كه تاريخ، بنيادِ زيست جهان و بال مآل بنيادِ هرمنوتيك است، كه به موجب نسبتهاي انسان در اين عرصه، حيات تاريخي او رقم ميخورد، «تاريخ» همان «زيست جهان» است در مقام فروبستگي و «زيست جهان» همان «تاريخ» است در ساحت انفتاح و گشودگي؛ «هرمنوتيك» نيز به‌مثابه منطقِ اين نسبت و دانشي است كه اين دو ساحت را از مقام «اجمال و حضور» به مقام «تفصيل و حصول» درآورده است. البته در سايۀ چنين نگاهي آنچه ضامن عينيت و شأن ابژكتيو علوم (انساني) ميشود نه انسان است، نه زيستجهان و نه تاريخ؛ بلكه كل اين فرايند و جريانِ آگاهي است كه از آن ميتوان به «آگاهي تاريخي» ياد كرد.

Dilthey has sought to turn Kant's "critique of pure reason" into a "critique of historical reason" in the humanities, in order to provide both an independent position for the humanities and a new meaning of objectivity in this field. Gadamer rebuked him with his critiques, claiming that Dilthey had fallen into the trap of scientific objectivity and had unconsciously followed the tradition of Neokantism, which was prevalent in his day; despite his historical thinking, Dilthey has not been faithful to all the tools and results of this thinking in his system of thought. In this article, we show how the foundation of the living world and the dilthey hermeneutic method are laid out in "history". The relation between "history", "erlebnis" and, ultimately, "hermeneutics" is the relation between "appearance and interior", which due to man's infinity, his relation to history and historical self-consciousness have found such a distinction, "history" is the "erlebnis" in unarticulated position and "erlebnis" is the same as "history" in the field of openness; "Hermeneutics" is also the logic of this relation and knowledge that has changed this appearance and interior from the position of "conciseness and presence" to the position of "detail and achievement"; Of course, in the light of such a view, what guarantees the objectivity and objective position of the (human) sciences is neither man, nor the erlebnis, nor history.