بازنمايي كليشه ها در قاب سينماي ايران: مطالعۀ موردي فيلم فروشنده اثر فرهادي از منظر شرق‌ شناسي نوين

Stereotypes on Iranian Silver Screen: The Case of Farhadi’s The Salesman from a Neo-Orientalist Perspective

در راستاي پاسخگويي به اين پرسش كه آيا فرهادي بر طبق ادعاي خود موفق به شكستن كليشه‌هاي موجود از ايران در فيلم فروشنده (1394) شده است، هدف پژوهش شكل مي‌گيرد. هدف از اين پژوهش كيفي، تحليل كليشه‌هايي مي‌باشد كه فيلم فروشنده به آن‌ها نزديك شده است. ميدان مطالعۀ اين پژوهش، علاوه بر متن و بافت فيلم، نظرات منتقدان و بينندگان خارجي زبان در دو تارنماي پر مخاطب بين‌المللي نقد فيلم است (متاكريتيك و راتن توميتوز، 232 نظر). با رويكرد مثلث‌بندي، استفاده از چارچوبِ شرق‌شناسي نوين براي تحليل گفتمان و تطبيق انتقادي بافت، متن و نظرات ببيندگان، فيلم فروشنده بررسي شد. با عنايت به پيشينۀ تاريخي كليشه هاي خاورميانه، گفتمان قالب فيلم، گفتمان استعماري است زيرا حدود 45 درصد نظرات نوشته شده در مورد فروشنده توسط بينندگان خارجي در اين دو تارنما، صرفاً به مفهوم كليشه‌ها اشاره دارند. پس از بررسي تصاوير بازنمايي شده از ايران در فيلم فروشنده و مقايسۀ آن با پيام‌هاي دريافتي در دو تارنماي مذكور، اين نتيجه حاصل شد كه اصغر فرهادي از دو منظر بازنمايي زنان و جامعۀ ايران، موفق به شكستن كليشه‌هاي موجود نشده است و حتي آن‌ها را تقويت كرده‌است.

The paper focuses on this fundamental question: has Asgar Farhadi, according to his claim, succeeded in breaking the existing stereotypes about Iran in The Salesman (2015)? The purpose of this qualitative research is to scrutinize the stereotypes Fahradi represented in Salesman. Accordingly, the theoretical framework is Neo- Orientalism. The study field is twofold: first, the movie is scrutinized as a text, including its dialogues, plot and characterization; second, the foreign language critics and viewers on two reliable and popular international film criticism websites are analyzed (Metacritic and Rotten Tomatoes, 232 comments). After investigating the images of Iran in Salesman and comparing them with the messages received by the Western audience, it was concluded that Farhadi did not succeed in breaking the existing stereotypes about Iran and Muslims, especially in the representation of women and Iranian society. On the contrary, he reinforced the colonial discourse. Around 45% of the comments on these two websites refer to the concept of stereotypes about the Middle East and Muslims.