مباني و كاركردهاي سياست همسايگي اروپا؛ درس‌هايي براي سياست همسايگي ايران

كشورها براي گزينش متحدين يا دوستان خود در گوشه‌و‌كنار جهان، حق انتخاب دارند؛ اما درمورد همسايگان خود از چنين حقي برخوردار نيستند؛ چراكه جغرافيا اين امر را براي آن‌ها از قبل محتوم كرده است. ظهور مرزهاي جغرافيايي و سياسي و مفهومي بين كشورهاي همسايه كه به همسايگي آن‌ها رسميت بخشيده، بستري براي همكارهاي گستردۀ فرامرزي بين همسايگان فراهم كرده است. كشورها براي مديريت روابط مختلف سياسي، امنيتي، اقتصادي و فرهنگي خود با همسايگان، چهارچوب‌هايي تدوين مي‌كنند كه به «سياست همسايگي» معروف است. الگوهاي مختلفي از سياست همسايگي را مي‌توان در جهان شناسايي كرد و با توجه به شباهت‌ها و تفاوت‌هاي آن‌ها، از آن در طراحي و پيشبرد سياست همسايگي ايران بهره جست. يكي از اين الگوها، سياست همسايگي اروپاست. البته اين الگو از جهاتي با الگوهاي متعارف سياست همسايگي تفاوت‌هايي دارد. در سياست همسايگي اروپا روابط بين يك كشور با همسايگان مطرح نيست، بلكه روابط يك اتحاديۀ سياسي‌اقتصاديِ متشكل از 27 كشوري كه سعي كرده‌اند از طريق يكجا‌كردنِ حاكميت و اختيارات در حوزه‌هاي مختلف به سياست‌هاي مشتركي رسيده و در پرتو آن، روابط با همسايگان خود را سازمان‌دهي كنند، مطرح است. اتحاديۀ اروپا از طريق سياست همسايگي اروپا، به‌عنوان سياست مشتركي بين كشورهاي عضو، سعي كرده تا در چهارچوب مباني و اهداف اين اتحاديه، از طريق سازوكارهاي تعيين‌شده، روابط اين اتحاديه با كشورهايي را كه با آن مرز جغرافياييِ بلافاصله دارد، تنظيم كند. ازآنجاكه سياست‌هاي همسايگي در جهان به‌طور كامل از يكديگر متفاوت نيست و اشتراكاتي مي‌توان بين آن‌ها پيدا كرد، مطالعۀ سياست همسايگي اروپا براي طراحي و اجراي يك سياست همسايگي كارآمد، براي ايران مي‌تواند مفيد باشد. براين‌اساس، اين مقاله درصدد پاسخ‌گويي به اين پرسش است كه از مباني و اهداف و كاركردهاي سياست همسايگي اروپا چه درس‌هايي را مي‌توان براي طراحي و اجراي سياست همسايگي ايران آموخت؟