بررسي فرآيندها و نقش آن در گفتمان ايدئولوژيكي فتوت‌نامه سهروردي با رويكرد نقش‌گرايي

فتوت نامه‌ها به جهت احتوا بر انواع گفتمان‌هاي اهل فتوت با نگره‌هاي متفاوت، از اهميت بسياري در پژوهش‌هاي سياسي، اجتماعي، اخلاقي، عرفاني و ادبي در موضوع فتوت و تاريخچه و تأثرات و تأثير همه جانبه آن بر جوامع اسلامي، برخوردارند. در اين ميان تحليل گفتمان فتوت نامه ابوحفص عمر سهروردي، به جهت جنبه اجتهادي و نظريه‌پردازانه شيخ در ايجاد پيوستاري بين مفاهيم اخلاق و عرفان از يك سوء، و توسعه ديدگاه‌هاي شيعي در نظريه‌پردازي اهل تصوف و فتوت از سويي ديگر، اهميتي مضاعف مي‌يابد. در اين پژوهش، بهمنظور تحليل گفتماني متن فتوت نامه سهروردي و كشف سازوكارهاي ميان ذهن و زبان نويسنده و بافت فرهنگياجتماعي متن و نيز تحليل مؤلفه‌هاي انديشگاني مستتر در آن، به روش زبان‌شناسان سيستمينقشي (نقش‌گرا)، از تحليل فرآيندها استفاده شده است. از تحليل انواع فرآيندها در اين متن دريافتيم كه فراواني فرآيندهاي ذهني (و گونه‌هاي آن) و نيز بسامد بالاي فرآيندهاي رابطه‌اي (شناساييوصفي) و فرآيندهاي وجودي در اين متن، نشانگر غلبه كنش ايضاحي و اثباتي در گفتمان مؤلف است كه اهدافي چون تشريع نهاد فتوت، يك‌سويگي بخشيدن به نهادهاي اخلاق، عرفان و سياست و نيز مشروعيت‌بخشي به پايگاه شيعي اين نهاد را (تحت حمايت مستقيم خليفه الناصر لدين الله) تقويت مي‌كند. فراواني معنادار فرآيندهاي مذكور، موجب كاهش كنش‌هاي ارتباطي و تعاملي گفتماني در متن و عاملي براي تقويت منظورهاي گفتماني تك‌صدايي و جنبه‌هاي ارزشي/ ايدئولوژيكي موجود در سازه‌هاي تجربي (تشريعي، مشروعيت‌بخشي و كنش‌هاي اثباتي و ايضاحي) متن است.