برهان‌پذيري وجود خدا و امكان‌سنجي اقامه برهان لمّي بالعرض بر وجود خدا از منظر ابن‌سينا، صدراي شيرازي و محمدحسين طباطبايي

پژوهش حاضر با هدف امكان‌سنجي اقامه برهان بر وجود خدا از منظر ابن‌سينا، صدراي شيرازي و محمدحسين طباطبايي به روش كتاب‌خانه‌اي و با رويكرد تحليلي، توصيفي و تطبيقي انجام شده است. در مسئله برهان‌پذيري، بعد از تحليل ديدگاه‌هاي فيلسوفان مد نظر چنين نتايجي به دست آمد: نخست، وجود خدا برهان‌پذير است، برهان‌پذيري به اين معنا كه اثبات وجود خدا براي انسانْ معقول و منطقي است و امتناع ذاتي ندارد. دوم اينكه، وجود خدا از طريق «برهان لمّي بالذات»، «برهان إنّي از نوع دليل» و «برهان إنّي مطلق از نوع تضايفي» اثبات‌پذير نيست. اما از طريق «برهان لمّي بالعرض» و «برهان إنّي از نوع ملازمات عامه» مي‌توان وجود خدا را اثبات كرد. در اين نوشتار «برهان لمّي بالعرض» براي اثبات وجود خدا پيشنهاد شده است كه در آثار ابن‌سينا و صدراي شيرازي نيز وجود دارد. «برهان لمّي بالعرض» وجود نعتي حق‌‌تعالي را اثبات مي‌كند و همين مستلزم اثبات وجود نفسي‌اش نيز هست. با اين تبيين، مسئله برهان‌پذيري وجود خدا با قاعده «الواجب لابرهان عليه» تعارضي نخواهد داشت، زيرا مفاد قاعده از طريق «برهان لمّ بالذات» بر برهان‌ناپذيري وجود خدا دلالت مي‌كند.