بررسي تأثير اجراي الگوي توانمند سازي خانواده محور بر كيفيت زندگي والدين نوزادان نارس بستري در بخش مراقبت‌هاي ويژه نوزادان

زمينه و هدف: بستري نوزاد در بخش مراقبت‌هاي ويژه، يك بحران روحي محسوب مي‌شود كه براي خانواده استرس و ناتواني به همراه دارد و مي‌تواند كيفيت زندگي والدين را مختل كند.كيفيت زندگي از آن رو مهم است كه در صورت ناديده گرفته شدن به نااميدي، نداشتن انگيزه براي هرگونه تلاش و كاهش فعاليت‌هاي اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي، بهداشتي و غيره مي‌انجامد و در ابعاد عميق‌تر بر توسعه اجتماعي و اقتصادي يك كشور تأثير مي‌گذارد. اين مطالعه با هدف تعيين تأثير اجراي الگوي توانمندسازي خانواده محور بر كيفيت زندگي والدين نوزادان نارس بستري در بخش مراقبت‌هاي ويژه نوزادان انجام شد. روش بررسي: اين مطالعه نيمه تجربي در دو گروه آزمايش و كنترل در بين 90 نفر (پدر و و مادر) سالم داراي نوزاد نارس بستري در بخش مراقبت‌هاي ويژه انجام شد. نمونه‌گيري به‌صورت مستمر و غير تصادفي از شهريورماه 1398 تا ارديبهشت 1399 انجام شد. پرسش‌نامه‌هاي جمعيت‌شناسي، شدت، حساسيت، عزت نفس، خودكارآمدي والدين و كيفيت زندگي، يك بار در بدو ورود به مطالعه و بار ديگر، يك ماه پس از اتمام جلسات مداخله تكميل شدند.گروه آزمايش، آموزش‌هاي مرتبط به اصول توانمندسازي را طي چهار گام و 8 جلسه دريافت كردند. گام اول (درك تهديد به روش بحث گروهي): طي دو جلسه 30 تا 60 دقيقه‌اي، بحث گروهي براي بالا بردن آگاهي در خصوص نوزاد سالم از جمله مراقبت‌هاي پوستي، تغذيه سالم، خواب سالم و حساس ساختن والدين به علائم خطر تهديد كننده، توسط پژوهشگر انجام شد. گام دوم (ارتقاء خودكارآمدي به روش مشكل‌گشايي): در ابتداي جلسه سوم، به ابهامات و پرسش‌هاي والدين پاسخ داده شد. سپس طي دو جلسه 60 دقيقه‌اي به بحث گروهي در حوزه‌ حالت‌هاي صحيح شيردهي، مراقبت كانگرويي، نحوه برخورد با قولنج يا كوليك نوزاد و آشنايي و نحوه برخورد با كودك لرزان پرداخته شد. گام سوم (ارتقاء عزت نفس از طريق مشاركت آموزشي): طي سه جلسه بحث گروهي 30 الي‌60 دقيقه‌اي از مراجعين درخواست شد در حضور پژوهشگر نكات فرا گرفته شده را به اعضاي خانواده خود آموزش دهند، تجارب خود را در اختيار ديگر افراد گروه بگذارند و پرسش‌هاي پيش آمده براي خود يا اعضاي خانواده را در گروه مطرح و پاسخ آن را دريافت كنند. گام چهارم (ارزشيابي): در جلسه آخر به بررسي ميزان آگاهي و توانايي افراد در انتقال اطلاعات از موارد آموزشي پرداخته شد. همچنين توانمندي افراد تحت پژوهش، توسط پرسش‌نامه توانمندي، شامل سه بعد: درك تهديد، خودكارآمدي و عزت نفس مورد سنجش قرار گرفت. پرسش‌نامه جمعيت‌شناسي و پرسش‌نامه كيفيت زندگي يك بار در بدو ورود به مطالعه و بار ديگر يك ماه پس از اتمام جلسات مداخله تكميل شد. داده‌ها با استفاده از آزمون‌هاي كاي‌دو، تي‌مستقل، آناليز واريانس و ضريب همبستگي اسپيرمن و شاپيرو _ ويلك و با استفاده از نرم‌افزار SPSS مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. يافته‌ها نتيجه آزمون كاي _ دو نشان داد دو گروه از نظر مشخصات والدين و نوزادان همگن بودند و تفاوت معناداري در دو گروه وجود نداشت (0/05 P). نمرات توانمندي پايه(خودكارآمدي، عزت نفس، شدت و حساسيت) و كيفيت زندگي نيز قبل از مداخله تفاوت معناداري نداشتند. پس از اجراي مداخله نمره كل كيفيت زندگي(0/041=P)، در گروه آزمايش به‌طور معناداري بيش از گروه كنترل شد. در مقايسه درون‌گروهي نيز نمرات توانمندي(عزت نفس، خودكارآمدي (0/001 P) هر دو گروه و نمرات شدت و حساسيت (0/001 P) صرفاً در گروه آزمايش افرايش معناداري نشان داد. در ابعاد كيفيت زندگي، در بعد رواني (0/042=P)، اجتماعي (0/003=P)، محيطي و كل نمرات (0/001 P) در گروه آزمايش افزايش معناداري وجود داشت. همچنين مقايسه نمرات قبل و بعد در گروه كنترل نشان داد نمره كيفيت زندگي در بعد عملكرد محيطي در گروه كنترل نيز با گذشت زمان بهبود يافته است (0/001 P)، اما اين افزايش نسبت به گروه آزمايش معنادار نبود (P 0/05) p). نتيجه‌گيري :اين مطالعه نشان داد الگوي توانمندسازي خانواده محور موجب بهبود برخي فاكتورهاي كيفيت زندگي شده است، اما براي نتيجه‌گيري قطعي در اين زمينه به مطالعات بيشتر‌ي نياز است. پيشنهاد مي‌شود پژوهشگران آينده در زمينه تقويت برنامه توانمندسازي خانواده محور در ابعادي كه اثرگذاري كمتري داشته است، مطالعات بيشتري انجام دهند. همچنين استفاده از برنامه توانمندسازي خانواده محور براي كمك به مادران باردار با احتمال زايمان زودرس و بررسي اثرگذاري آن پس از زايمان مورد بررسي قرار گيرد.