رؤيانگاري بر كاشي زرين‌فام در دو بناي قدمگاهي كاشان از دوران ايلخاني و صفوي

آمدن شخصي مقدس در رؤياي باورمندان و دستور وي به ساخت بنايي يادماني، يكي از علت‌هاي اصلي ساخت قدمگاه ها بوده و نمونه هاي متعددي از اين قبيل بناها در ايران قابل شناسايي است. در برخي موارد، براي بيان رؤيا و استمرار اين باور براي نسل هاي آينده از الواح يادماني استفاده شده است. در اين مقاله به پنج كاشي زرين فام در منطقۀ كاشان اشاره مي شود كه در آن ها گزارش يك رؤيا ثبت شده است. دو نمونه از آن ها كه متنشان به طور كامل حفظ شده است، شباهت هاي معناداري با هم دارند: اولي متعلق به قدمگاه درب مهريق آباد كاشان است كه شخصي در سال 711ق/1312م امام علي(ع) را در خواب مي بيند و به فرمان او تربت خانه اي مي سازد. طبق متن كاشي دوم در قدمگاه خضر روستاي يزدلان، شخصي در سال 1015ق/1607م خضر را در خواب ديده كه به او سفارش تعمير يك بناي گنبددار مخروبه را داده است. اين نوشتار به دنبال واكاوي محتوا و بررسي وجوه تمايز و تشابه اين دو لوح است. يافته هاي مقاله نشان مي دهد كه آن دو در بازتاب باورهاي عامۀ ايراني ـ شيعي، زمان و مكان مقدس و كرامت‌هاي شخص محوري مقدس، بن مايه‌اي مشترك دارند و جهت اصلي آن ها مستندسازي عمارتِ بنايي مذهبي با بن مايه هاي ايراني و شيعي است. طرفه آنكه گذشت قرون و اعصار نتوانسته است اين بن مايه‌هاي اعتقادي را از ميان بردارد.