تجزيه ارتباطي صفات مهم كمي و مرفولوژيكي در ارقام و لاين‌هاي پيشرفته سويا با استفاده از نشانگرهاي ريز ماهواره

چكيده مبسوط مقدمه و هدف: ارزش اقتصادي يك رقم به صفات مختلف آن بستگي دارد و از اين رو اطلاع دقيق از رفتار ژنتيكي و شناسايي مكان هاي ژنومي دخيل در كنترل اين صفات مي تواند به به نژادگر در اصلاح ارقام كمك كند. مواد و روش‌ها: در اين تحقيق، ارتباط و پيوستگي بين نشانگرهاي ريزماهواره با برخي از صفات مهم زراعي و مورفولوژيك در 130 ژنوتيپ مختلف سويا از طريق مدل هاي ارتباطي شامل مدل خطي عمومي (GLM) و مدل خطي مختلط (MLM) در سال 1394 مورد ارزيابي قرار گرفت. صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، طول غلاف، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، تعداد دانه در بوته، وزن غلاف، وزن دانه، وزن صد دانه و عملكرد دانه بودند. يافته‌ها: در تجزيه تنوع مولكولي ژنوتيپ هاي مورد مطالعه بر اساس نشانگرهاي ريز ماهواره، 87 آلل توسط نشانگرهاي مورد استفاده تكثير شد كه از اين تعداد 85 آلل (97/7 درصد) چند شكل بودند. بر اساس نتايج تجزيه تنوع ژنتيكي ميانگين تعداد آلل موثر، شاخص شانون، محتوي اطلاعات چند شكل و تنوع ژني نئي به‌ترتيب 1/7، 0/52، 0/62 و 0/48 برآورد شد. بر اساس نتايج تجزيه ساختار، سه زير جمعيت احتمالي (3=K) در ژرم پلاسم مورد مطالعه شناسايي شد كه 34 ژنوتيپ (26/15 درصد) به ساختار اول، 43 ژنوتيپ (33/07 درصد) به ساختار دوم و 44 ژنوتيپ (33/84 درصد) به ساختار سوم تعلق داشتند و 9 ژنوتيپ (6/92 درصد) نيز ساختار مخلوط داشتند كه نتايج حاصل از رسم بار پلات نيز آن را تأييد كرد. در تجزيه ارتباطي با دو روش GLM و MLM به‌ترتيب 33 و 35 نشانگر، ارتباط معني داري را با صفات مورد مطالعه نشان دادند. تعدادي از نشانگرهاي ريز ماهواره داراي ارتباط معني داري با چند صفت بودند (مانند ارتباط نشانگر Satt460 با صفات ارتفاع بوته، طول غلاف، تعداد دانه در غلاف و وزن صد دانه) كه مي تواند ناشي از آثار پليوتروپي و يا پيوستگي نواحي ژنومي دخيل در كنترل اين صفات باشد. ارتباط چند نشانگر با يك صفت خاص (مانند ارتباط نشانگرهاي Satt359، Satt361، Sct_028 و Sat_124 با صفت عملكرد دانه) نيز نشان‌دهنده توارث كمي و پلي ژنيك اين صفت باشد كه هر كدام از آن‌ها سهمي مشخص از تنوع صفت را كنترل مي كنند. نتيجه‌گيري: به طور كلي نتايج نشان داد كه ضمن استفاده از نشانگرهايي به عنوان نشانگرهاي مفيد در ارزيابي تنوع ژنتيكي در سويا، نشانگرهايي نيز كه پيوستگي بيشتري با نواحي ژنومي كنترل كننده اين صفات داشتند، جهت اصلاح جمعيت از طريق انتخاب به كمك نشانگر معرفي مي شوند.