سواد اخلاقي روحانيت در تعاملات اجتماعي (ابعاد و ساختار)

اعتبار و حيثيت اجتماعي نهاد و سازمان روحانيت امروزه بيش از آنكه مرهون روايات مربوط به جايگاه عالمان دين يا حتي حالات معنوي ايشان باشد، مرهون نحوۀ حضور روحانيت در عرصۀ اجتماع است. اخلاق‌مداري در تعاملات اجتماعي، اصلي‌ترين سرمايۀ اجتماعي اين نهاد است. در اين نوشتار به ابعاد و ساختار بخشي از اين اخلاق‌مداري مي‌پردازيم كه به سواد اخلاقي شهرت دارد. براي اين منظور، از مدل مفهومي هرمان و توآنا بهره برده‌ايم و با استفاده از معارف ديني و به ياري ملاحظات فلسفۀ اخلاقي و يافته‌هاي روان‌شناسي اخلاق، اين مدل را توسعه داده‌ايم. در اين مدل، سه مؤلفۀ «حساسيت اخلاقي، استدلال اخلاقي و تخيل» سازۀ سواد اخلاقي را تشكيل‌ داده‌اند. قبل از هر چيز، مؤلفۀ استدلال اخلاقي را به قضاوت اخلاقي تغيير داده و آنگاه لوازم مفهومي و رواني هر كدام از اين مؤلفه و زيرمؤلفه‌هايشان را معرفي كرده‌ايم. نگاه بافت‌گروانه، خروج از خودميان‌بيني، حساسيت فراموقعيتي و آشنايي با قواعد اخلاق، بخشي از لوازم يادشده‌اند. اصلي‌ترين توسعۀ مفهومي اين مدل در بخش قضاوت اخلاقي است كه از ماهيت عقلي و شناختي محض به سمت تركيب شناختهيجان تغيير جهت داده است. اين تغيير مفهومي بر همۀ ابعاد سواد اخلاقي تأثير گذاشته و آن‌ها را غنا بخشيده است. اين مدل مي‌تواند كاستي‌هاي سواد اخلاقي روحانيت را در تعاملات اجتماعي نشان دهد و مبناي طراحي دوره‌هاي آموزشي يا بازبيني دروس اخلاق سطح يك حوزۀ علميه قرار گيرد.