مطالعه تطبيقي كاركردهاي شهر و روستا در ايران از عصر ناصري تا انقلاب مشروطيت( 1264-1324 ه.ق)

براي روستا و شهر به عنوان دو سكونت گاه مهم در فرهنگ ايراني و اسلامي، تعاريف و كاركردهاي متفاوتي بيان شده است. از جمله روستا به محدوده جغرافيايي متشكل از افرادي گفته شده كه غالباً نسبت به شهر اجتماعي كوچكي را تشكيل مي دهند. هم چنين، گذشته از آنكه از منظر توليد و اقتصاد بيشتر متكي بر كشاورزي است به مرور زمان كنشهاي متقابل در آن موجب پيدا شدن حافظه جمعي و محلي، عواطف، باورها، آداب و رسومي گرديده كه تداوم مهمترين مشخصه آنهاست. درمقابل، شهر را ميتوان سكونتگاه دائمي، انبوه و نسبتاً بزرگي از افرادي دانست كه از نظر اجتماعي ناهمگون هستند و از منظر اقتصادي، اغلب با توليد كالا و مصنوعات و نيز تجارت و بازرگاني پيوند خورده است. در نهايت، تنوع فرهنگي و فكري، امكان پذيرش نگرش هاي نو، داد و ستد فرهنگي و تغييرپذيري، از مشخصه هاي شهر و شهرنشيني به حساب مي آيند. در سطح كلي، فهم كاركردهاي شهر و روستا و غلبه هريك از اين دو به دليل اثراتي كه بر ابعاد مختلف سياسي و فكري و ... دارد، اهميت خاصي در مطالعات تاريخي دارد. ازطرفي، به هم تنيدگي مناسبات ايران عصر قاجار با غرب كه شهر و شهرنشيني مدرن از مباني اساسي تحولات همه جانبه آن به حساب مي آمد، مطالعه تطبيقي كاركردهاي شهر و روستا را جهت فهم نوع مواجه جامعه ايراني با مواردي چون نوسازي، نگرش هاي نوين سياسي، اقتصادي و ... را به عنوان مسئله تحقيق افزون مي سازد. براين اساس، اين مقاله تلاش دارد با نگاهي انتقادي و با رويكرد توصيفي-تحليلي زوايايي از موضوع را روشن سازد.