تحليل و مدل‌سازي روابط بين دبي ماهانه و خصوصيات ژئومورفومتري حوضه‌ها نمونه‌ پژوهش: حوضه‌ آبريز كشف‌رود

مدل‌سازي جريان آب براي بسياري از فعاليت‌ها مانند كنترل سيلاب يا خشكسالي و بهره‌برداري درست از منابع آب ضروري است. اين پژوهش با هدف تحليل و مدل‌سازي تغييرات مكاني دبي ماهانه‌ حوضه‌ها در ارتباط با تغييرات خصوصيات ژئومورفومتري آنها در حوضه‌ آبريز كشف‌رود واقع در استان خراسان رضوي انجام شد. كم و كيف اين ارتباط با اجراي آزمون‌هاي همبستگي و رگرسيون چندمتغيره بين دبي‌هاي كمينه، بيشينه و متوسط ماهانه به‌عنوان متغيرهاي وابسته و 16 متغير مستقل ژئومورفومتري شامل محيط، مساحت، ارتفاع حداكثر، ارتفاع حداقل، ارتفاع متوسط، دامنه‌ ارتفاعي، شيب حداكثر، شيب متوسط، شيب آبراهه‌ اصلي، طول آبراهه‌ اصلي، مجموع طول آبراهه‌ها، تراكم زهكشي، نسبت ناهمواري شيوم، ضريب گراويليوس، كشيدگي و زمان تمركز مشخص شد. سطح معنا‌داري روابط، 05/0 و كمتر در نظر گرفته شد. نتايج تحليل همبستگي نشان داد روابط معنا‌داري بين دبي كمينه‌ ماهانه و متغيرهاي مستقل وجود ندارد كه احتمالاً ناشي از وضعيت خشكي و تغييرات اندك دبي كم‌آبي در بين زيرحوضه‌هاست. درمقابل وجود روابط معنا‌دار بين دبي‌هاي متوسط و بيشينه‌ ماهانه و شش متغير ژئومورفومتري شامل ارتفاع حداكثر، ارتفاع متوسط، اختلاف ارتفاع، شيب متوسط، تراكم زهكشي و نسبت ناهمواري به ارائه‌ مدل‌هاي رگرسيوني از تغييرات مكاني دو متغير وابسته انجاميد. دو مدل حاصل از دقت و كارايي خوبي برخوردار و قادر به تبيين 90 درصد واريانس دبي حداكثر ماهانه و 80 درصد واريانس دبي متوسط ماهانه بودند. خصوصيات ارتفاعي و ناهمواري به‌عنوان مهم‌ترين خصوصيات هندسي حوضه‌ها در تبيين تغييرات مكاني دبي ماهانه شناخته شدند. به‌علاوه برخلاف انتظار، رابطه‌ معنا‌داري بين مساحت حوضه و دبي‌هاي ميانگين و حدي ماهانه به دست نيامد.