گونه‌شناسي اثر مهرهاي روسا دوم بر گوي‌هاي اورارتويي بسطام

The Typology of Rusa II’s Seal Impressions on the Urartian Bullae of Bastam

اورارتوها در حدود سده ­هاي نهم تا هفتم ق.م در نواحي اطراف درياچه­ هاي اروميه در ايران، وان در تركيه و سوان در ارمنستان حكومت كردند و آثار و كتيبه ­هاي بسياري از خود بر جا نهادند. يكي از انواع اين اسناد برجاي‌مانده از آن­ها گوي­ هاي گلي هستند. تعداد 1416 گوي در كاوش­ هاي محوطة بسطام در استان آذربايجان غربي به‌دست‌آمده كه در موزة ‌ملي ايران نگهداري مي­ شوند و با وجود ابعاد كوچك اطلاعات مهمي را ارائه مي­ كنند. مهرهاي استفاده‌شده بر اين گوي­ ها از هر دو نوع جوهرگين و استوانه­ اي بودند كه گاه كتيبه داشتند. يكي از انواع اثر مهرهاي اين گوي­ ها داراي كتيبة ‌روسا دوم اورارتويي است. پيشتر پژوهش­ هايي بر تعداد اندكي از گوي­ ها و اثر مهرهاي اورارتويي بسطام انجام شده است. نگارنده با پژوهش به روش ميداني و كتابخانه ­اي بر كلية گوي­ هاي بسطام در موزة‌ ملي ايران اين پرسش را داشت كه آيا اثر مهرهاي روسا با يكديگر تفاوت دارند؟ اگر تفاوتي در آن­ها ديده مي ­شود دقيقاً چيست؟ آيا فقط يك مهر روسا بر گوي­ هاي بسطام زده شده است؟ آيا مهر روسا در بسطام مشابه ساير محوطه­ هاي اورارتويي است؟ بر همين اساس نگارنده در اين نوشته گوي­ هايي كه مهرنبشتة روسا دوم را دارند معرفي و انواع آن­ها را در سه گروه اصلي و سه زيرگروه­ ديگر بنا بر متن كتيبه، جايگاه كتيبه در قياس با نقش اثر مهر و همچنين اندازه عناصر صحنة اثر مهر بر شمرد. همچنين نگارنده اثر مهر استوانه ­اي روسا دوم را با ساير اثر مهرهاي استامپي مشابه در آيانيس و زيويه مقايسه كرده است كه بر آن­ها فقط تصوير روسا ديده مي ­شود. اثر مهرهايي را نيز كه مشابه نمونة بسطام هستند؛ اما، به روسا تعلق ندارند معرفي كرده است. وجود تفاوت­ هايي در جزئيات اثر مهرهاي روسا در بسطام نشان از وجود چند عدد و گونه مهر دارد. حتي احتمال دارد تفاوت اين مهرها به دليل تقدم و تأخر زمان توليد و استفاده از آن­ها باشد. در واقع هدف نگارنده بيان آن است كه اين مهرهاي به ظاهر مشابه تفاوت­ هايي دارند كه نشان مي­ دهد مهرهاي متعددي از روسا بر گوي­ هاي بسطام زده شده است.

Urartiand ruled over the shores of Urmia, Van and Sevan Lakes in from about 9th to 7th centuries B.C.E. Bullae are among the smallest but most significant pieces of information they have left. The Urartian bullae of Iran are only discovered in Bastam and Ziwiye. There are about 1416 damaged Urartian bullae discovered in the excavations of Bastam and are in National Museum of Iran. They are mostly sealed with stamp and cylinder seals. The seals sometimes bear an inscription or a number of inscriptions were directly written on the bulla. Some contributions have been fulfilled regarding the bullae from Bastam but less has taken place on their exact number, different seal impressions, some inscriptions and their difference with the bullae from other sites. They have different stamp and cylinder seal impressions but the cylinder impressions were mainly Rusa II’s or an official called aṣulis. Rusa’s impressions contain his name, his father’s name and a scene of a servant with the shade, king, lion and trident. The author has recognized the different details in the inscriptions, the size of the depicted elements and the place of the signs comparing to the elements. Therefore, she proposed two categories and three subgroups of this sort of seal impression. The first and the second group of inscriptions differ only in a in the first line and two subgroups of the first group of bullae differ in the size and detail of the elements of the scenes. There also is a challenging group that the author could not recognize their details due to severe damages. She also compered Rusa II’s seal impressions in Bastam with his impressions on the bullae from Ayanais and Ziwiye. Also, a number of possible symbolic interpretations of the elements of the scenes are provided. It is possible that some seal bearers used many similar seals of Rusa for the administrative acts or the seals were even used after Rusa's reign