مدلسازي عوامل مؤثر بر فرار مالياتي در اقتصاد ايران بر اساس رويكرد ميانگين‌گيري بيزي

اين مطالعه در پي مدل‌سازي فرار مالياتي و شناسايي نحوه اثرگذاري عوامل موثر بر فرار مالياتي در اقتصاد ايران است. مدل‌هاي اخير نشان‌دهنده شكست مدل‌هاي سنتي است؛ مدل‌ها توانايي كافي جهت مدل‌سازي متغيرهاي پنهان همچون فرار مالياتي را ندارند. پژوهش حاضر اين شكست را در شناسايي متغيرهاي توضيحي و طراحي تجربي مدل مي‌داند. براي رسيدن به اين منظور از روش ميانگين‌گيري بيزي در بازه زماني 1370 تا 1397 در فضاي متلب 2021 بهره گرفته شده است. در اين پژوهش 62 متغير موثر بر فرار مالياتي وارد مدل گرديدند و با استفاده از رويكرد مدل ميانگين‌گيري بيزي، از 1 تا 12 متغير غيرشكننده موثر بر فرار مالياتي شناسايي شدند. نتايج بيانگر اين واقعيت است كه نرخ تورم غيرشكننده‌ترين متغير موثر بر فرار مالياتي است. در نتيجه در مدلسازي فرار مالياتي تورم بالاترين ارتباط مستقيم را با فرار مالياتي دارد؛ همچنين بر اساس نتايج مهمترين متغيرهاي موثر بر فرار مالياتي در مدلسازي فرار مالياتي به ترتيب اولويت عبارتند از تورم، نرخ ارز، فرهنگ مالياتي، بيكاري، انصاف مالياتي، تلاش مالياتي، كسري بودجه، روحيه مالياتي، خصوصي سازي، پيچيدگي مالياتي، نسبت ارزش افزوده بخش خدمات به GDP، عادلانه بودن نظام مالياتي. بر اساس نتايج هم عوامل سياسي و هم فرهنگي و اقتصادي بر فرار مالياتي تأثير معناداري دارند.