پديد آورندگان :
ناصري صومعه، حسين دانشگاه تربيت مدرس - گروه باستان شناسي، تهران، ايران , هژبري نوبري، عليرضا دانشگاه تربيت مدرس - گروه باستان شناسي، تهران، ايران , كنيار، اركان دانشگاه استانبول - گروه باستان شناسي، استانبول، تركيه
كليدواژه :
قره داغ , ورزقان , بررسي باستان شناسي , عصر مفرغ , عصر آهن
چكيده فارسي :
فعاليت هاي باستان شناختي منطقه قرهداغ (ارسباران) با هدف ترسيم چشم‌انداز بلندمدت علمي و درك جايگاه باستان شناسي منطقه، در جهت تبيين اوضاع سياسي- اجتماعي و ارزيابي تحولات و جريانات فرهنگي و شناسايي مسيرهاي ارتباطي شمال آذربايجان در دوره هاي مفرغ و آهن، با اتكا بر روش‌هاي ميداني انجام مي گيرد. اولين فصل اين پروژه در سال 1396 به شناسايي محوطه هاي مفرغ و آهن شهرستان ورزقان اختصاص يافت. منطقه مورد بررسي داراي وسعت تقريبي 2368 كيلومترمربع بوده و در منتهي اليه غربي منطقه قره داغ قرار دارد. با نظر به توپوگرافي منطقه، دره هاي ميان كوهي غرب ورزقان دروازه ورود به قره داغ شمرده‌شده و به عبارتي گذرگاه طبيعي غرب به شرق محسوب مي گردد كه با توجه به مسير حك كتيبه هاي اورارتويي، به نظر هجوم اورارتوها در قرن هشتم ق.م به منطقه نيز از اين گذرگاه صورت گرفته است. لذا به‌روشني آشكار است كه منطقه از نظر پتانسيل هاي محيطي، جغرافيايي و امنيتي نيز قابل‌توجه و داراي اهميت است. طي اين بررسي 143 محوطه از دوران مفرغ قديم تا آهن III در منطقه شناسايي گرديد كه از اهداف مهم اين بررسي مي توان به ثبت تحولات در گذر از هر دوره به دوره ديگر در رابطه با نوسانات جمعيتي، الگوي مكانگزيني و استقرار، شيوه معيشت و روش تدفين اشاره كرد. طبق اين شواهد، تعداد استقرارها در دوره مفرغ قديم در منطقه بسيار محدود و ضعيف است. با فروپاشي جوامع نيمه كشاورز دوران مفرغ قديم، زندگي عشايري به‌صورت محدود در دوره مفرغ مياني شكل مي گيرد. در اواخر دوره مفرغ مياني، مجدداً با شكل گيري جوامع يكجانشين، شاهد افزايش جمعيت منطقه و به وجود آمدن پيچيدگي هاي اجتماعي طي دوره مفرغ جديد تا آهن II هستيم كه در پي آن، يك نوع جامعه طبقاتي اوليه، تحت مديريت حاكمان كوچك محلي شكل مي گيرد. در نهايت طبق منابع مكتوب در منطقه، با هجوم قدرت هاي نظامي همسايه (اورارتوها) به منطقه، جوامع دوره آهن فروپاشيده و در ظاهر تعداد محوطه ها كاهش مي يابد.
چكيده لاتين :
Archaeological studies in the region of Qara Dagh (or Arasbaran) are of particular importance due to the fact that this region is located in the area between East-West (Iranian) Azerbaijan and Iran-Anatolian Plateau, as well as north to south of Caucasus-Iran. Archaeological activities in Qara Dagh are often aimed at conducting systematic research to explain the socio-political situations, investigate the cultural-technological currents and changes, explore the connecting and commercial routes of Northern region of Azerbaijan during the Bronze and Iron ages, outline the long-term scientific landscape, and also to understand the archaeological status of the region, relying on field and laboratory methods. The first season of this project, in 2017, dealt with identification of the Bronze and Iron Age sites of Varzeqan city. During the present survey, have been recorded 143 sites from the early Bronze Age to the Iron Age III in the region; and from the most important results of this survey, the changes recorded during the transitions from each period to the next period in relation to demographic changes, settlement patterns and location selecting, evaluating the landscape and natural resources in order to be aware of food networks and economic systems, studying the ecology of the region, livelihood approaches and burial methods can be mentioned. According to this evidence, settlements have been very limited in the region during the early Bronze Age. With the collapse of semi-farmer communities in the early Bronze Age, nomadic life was limitedly formed in the middle of the Bronze Age. In the late of Middle Bronze Age, once again, with the formation of sedentary communities, an increase in the population of the region and the emergence of social complexities are seen during the late Bronze Age to the Iron Age II, followed by the establishment of a primitive class society which was formed under the administration of local small rulers
