واكاوي الگوي اخلاقي و رفتاري ائمۀ اطهار (ع) در برخورد با بردگان

Analysis of the pattern of behavior of the Imams (AS) with slaves

رسم و سنّت برده‌داري كه مطابق آن يك انسانْ تحت مالكيت انساني ديگر قرار مي‌گيرد، در آستانهٔ ظهور اسلام و در عربستان رايج بود. گسترش قلمرو اسلامي و فتح مناطقي از آسيا و شمال آفريقا در سده‌هاي اول و دوم هجري قمري، و ورود بردگان و اُسرا، زمينه را براي تقويت برده‌داري در جامعه عرب فراهم آورد و بردگان به ابزار زندگي خانواده‌هاي مرفّه و اشراف جامعه اسلامي بدل شدند. پيامبر اكرم و ائمه اطهار (ع) ضمن نقد نگاه ابزارگرايانه به بردگان و نقض حقوق و كرامت انساني آنان كه در تنافي و تضاد با مباني حقوق اسلامي بود، افزون بر آگاه‌ساختن مسلمانان در اين زمينه، در رفتار و سلوك فردي خود الگوي اسلامي رفتار با بردگان را به نمايش گزاردند. در اين پژوهش تلاش شد ـ با بهره‌‌گيري از نوشته‌هاي تاريخي و غير تاريخي ـ منش و الگوي رفتاري ائمه (ع) نسبت به بردگان مورد بررسي و مطالعه قرار گيرد و با استفاده از روش توصيفي۔ تحليلي، داده‌هاي به دست آمده تجزيه و تحليل شود. نتايج اين پژوهش، نشان مي‌دهد در شرايطي كه نسبت به غلامان و كنيزان ـ از سر جهل و تعصب ـ تبعيض روا داشته مي‌شد، ائمه معصومين (ع) با نگاهي انساني و برگرفته از مباني و آموزه‌هاي اصيل اسلامي، ضمن حمايت حقوقي و اخلاقي از بردگان، با آزاد كردن و تعليم و تربيت آنان، عملاً الگويي از رفتار درست و اسلامي ارائه دادند و جايگاه و منزلت بردگان را ارتقا بخشيدند.

On the eve of the rise of Islam, the practice of slavery, according to which one man was the subject of another man's property, was common in Saudi Arabia. The expansion of Islamic territory and the conquest of parts of Asia and North Africa in the first and second centuries AH and the arrival of slaves and captives provided the ground for the strengthening of slavery in Arab society