كليدواژه :
ريچارد داوكينز , آليستر مك‌گراث اخلاق تكاملي , زايتگايست اخلاقي , كاركرد اخلاقي دين
چكيده فارسي :
ريچارد داوكينز- زيست‌شناس تكاملي - به عنوان بزرگ‌ترين مبلّغِ الحاد جديد با بنا نهادن اخلاق بر بنياني تكاملي و طرح انگارهٔ «زايتگايست اخلاقي» در صدد برآمده تا كاركردهاي اخلاقي دين را نفي و انكار كند. در سوي مقابل، آليستر مك‌گراث - زيست‌شناس و الهيدان معاصر مسيحي و يكي از منتقدين جديِ الحاد جديد - ضمن دفاع از كاركردهاي اخلاقي دين، رويكرد و مواضع خداناباورانهٔ داوكينز را مورد نقد قرار داده و از كاركردهاي اخلاقي دين دفاع كرده است. مك‌گراث، رويكرد داوكينز در زمينه تكامل فرهنگي و اخلاقي را دنباله و ادامه، طرح و ادعاي ادوارد ويلسون - زيست‌جامعه‌شناس هارواردي - دانسته و ضمن نقد و ناموجه دانستن ادلهٔ او، تقليل‌گرايي، عدم توجه به عنصر قصد‌مندي انسان و همچنين عدم ارائهٔ دليل متقن و علمي را از مهمترين اشكالات نظريه و رويكرد داوكينز دانسته است. در اين پژوهش، با هدف تبيين و ترسيم تمايز و تقابل ديدگاه‌ها و مباني اين دو انديشمند معاصر، پس از اشاره به منشا و مباني نظريهٔ داوكينز و طرح نقدهاي مك‌گراث بر انگاره‌هاي داوكينز، به بررسي و نقد رويكرد و نوع مواجههٔ اين دو فيلسوف - به روش فلسفي و تحليلي - پرداخته شده است. شايان توجه است كه اشكالات مك‌گراث، در مجموع، مفيد و اثر بخش‌اند، اما در برخي موارد، تبيين كافي و جامعي از سوي او صورت نپذيرفته است.
چكيده لاتين :
Basing ethics on an evolutionary foundation which proposes the idea of a "moral zeitgeist", Richard Dawkins, who is a British evolutionary biologist and one of the major proponents of modern atheism, sought to deny the moral functions of religion. By contrast, defending the moral functions of religion, Alistair McGrath, who is a contemporary biologist and theologian and one of the most prominent critics of new atheism, has criticized Dawkins's atheistic approach and positions. McGrath considers Dawkins' approach to cultural and moral evolution to be a continuation of the ideas and claims of Edward Wilson. He thinks that reductionism is not justified, and that Dawkins’s theory contains the defects of disregarding the element of human intentionality and failing to provide a conclusive argument. In this article, I aim to draw a distinction and contrast between the views of these two philosophers. After indicating the origins and foundations of Dawkins's ideas and McGrath’s objections to them, I critically assess their approaches and attitudes towards each other. It is remarkable that although McGrath's critiques are, in general, useful and effective, he has not offered sufficient and comprehensive explanations in some cases.
