ارزيابي و پيش‌بيني تغييرات كاربري اراضي با استفاده از مدل CA_Markov

تغييرات كاربري اراضي و پوشش زمين[1]، يكي از موضوعات اصلي توسعه‌ پايدار است. به‌منظور ارائه‌ علمي منطقي براي تصميمات برنامه‌ريزي منطقه‌اي و توسعه‌ پايدار مي‌توان از مدل‌هاي پيش‌بيني الگوهاي كاربري اراضي استفاده كرد. بر اين اساس هدف پژوهش حاضر، مدل‌سازي و پيش‌بيني الگوهاي زماني و مكاني تغيير كاربري اراضي حوضه‌ زاينده‌رود است. در اين پژوهش از مدل اتوماتاي سلولي و زنجيره‌ ماركوف[2] براي شبيه‌سازي و پيش‌بيني تغييرات كاربري اراضي استفاده شد. تغييرات كاربري اراضي از سال 1996 تا 2018 بررسي و تغييرات آينده براي سال 2030 و 2050 شبيه‌سازي و سناريوهاي آينده‌ كاربري اراضي طراحي شد. اعتبارسنجي مدل با مقايسه‌ نقشه‌ شبيه‌سازي‌شده‌ سال 2018 با نقشه‌ واقعي آن انجام و از ضريب كاپا براي ارزيابي مدل استفاده و ضريب كاپاي 94% حاصل شد. براساس نتايج، كاربري انسان‌ساخت از 13016 هكتار در سال 1996 به 154194 هكتار در سال 2050 تغيير مي‌يابد و مديريت توسعه‌ آتي شهر را مي‌طلبد. ميزان اراضي كشاورزي از 177067 هكتار در سال 1996 به 40000 هكتار در سال 2050 تغيير مي‌يابد. در ميان تمام تغييرات، نگران‌كننده‌ترين وضعيت براي اراضي كشاورزي است. نتايج نشان مي‌دهد تغييرات كاربري اراضي به‌صورت گسترش مناطق شهري و كاهش مساحت كاربري كشاورزي است. چنين تغييراتي در دو مرحله‌ مشخص رخ داده است. اراضي شهري از سال 2013 با تأثير مستقيم در كاهش پوشش گياهي به‌مثابه‌ يك نتيجه از تبديل اراضي كشاورزي به ساير كاربري‌ها توسعه مي‌يابد. همچنين تأييد شده است كه روند تغييرات پس از سال 1996 پويا بوده و شدت يافته است؛ زيرا در سال 2018 منطقه‌ وسيعي از اراضي كشاورزي به مناطق شهري و صنعتي تبديل شده است. اراضي كشاورزي و باغ‌ها در سال 2018 شامل 74057 هكتار است و تا سال 2050 مي‌تواند به 40000 هكتار كاهش يابد كه به معني از دست دادن 34057 هكتار نسبت به پوشش اراضي كشاورزي و باغ‌ها در سال 2018 است. نتايج پژوهش حاضر مبني بر گسترش فعاليت‌هاي شهري و صنعتي و كاهش سطح اراضي كشاورزي در منطقه، توجه بيشتر برنامه‌ريزان محيط‌ زيست را براي تصميم‌گيري و مديريت بهتر مي‌طلبد.