نقش عدالت و مصلحت در تحسين و تقبيح عقلي و تأثير آن دو بر شكل گيري بنائات عقلا

بررسي نظرات پيرامون ملاكات تحسين و تقبيح عقلي، دو ملاك عمده به دست مي دهد: يكي مصلحت يا مفسده عمومي و ديگري عدل يا ظلم. از طرف ديگر، بنائات عقلايي متأثّر از تحسين و تقبيح عقلي شكل مي گيرند. با توجه به دو ديدگاه عمده پيرامون ملاك تحسين و تقبيح، سؤال اين است كه تأثير هر يك از آن دو ملاك بر شكل گيري بنائات عقلايي چيست؟ آيا اصوليان به تأثير پذيري شكل گيري بنائات عقلايي از هر دو ملاك توجه كرده اند؟ آيا نمونه هايي از بنائات عقلايي متأثّر از هر يك از دو ملاك يافت مي شود؟ تتبّع در كلمات اصوليان نشان مي دهد كه به نقش تحسين و تقبيح عقلي در شكل گيري بنائات عقلايي توجه داشته اند و از قضا، بر اساس توجه به همين نقش، نظريّه عدم امكان ردع طرق عقلائيه مطرح شده است. با اين حال، بيشتر توجه اصوليان معطوف به نقش ملاك مصلحت و مفسده عمومي در بنائات عقلايي است. امّا بنائات عقلائي بسياري متأثّر از تحسين و تقبيح عقلي به ملاك عدل و ظلم قابل شناسايي است. برخي قواعد حقوق جزا و عرف هاي حقوق بشر بين الملل در همين طيف قرار مي گيرند.