تعيين تمايل به دريافت مرتعداران براي كاهش فشار چراي دام در مراتع منطقه بارده و كرسنك

The Rangeland users’ Willingness to be paid for reduction of grazing pressure in Bardeh and Karsanak Rangelands

سابقه و هدف: دام مازاد يكي از اصلي ­ترين عامل تخريب مراتع است. اكثر مراتع كشور داراي دام و دامدار مازاد هستند و از گذشته تاكنون سياست برخورد با دامدار و دام مازاد با استفاده از برخوردهاي قهري و مجازات­ هاي قانوني نتوانسته است به طور كامل اين مشكل را بر طرف كند و همچنان دام مازاد و دامدار غيرمجاز در عرصه مراتع باعث تخريب پوشش گياهي شده و مي­ شود. رويكرد اقتصادي پرداخت بابت خدمات اكوسيستم در ازاي كاهش دام مي­تواند به احياي اكوسيستم­ هاي مرتعي در حال تخريب كمك كند. تعيين تمايل به دريافت مرتعداران جزء اولين گام­ هاي لازم براي حركت به سمت اين رويكرد است. مواد و روش‌ها: در اين تحقيق در جامعه آماري دامداران مجاز داراي دام در مراتع منطقه بارده و كرسنك در شهرستان بن استان چهارمحال و بختياري پس از طبقه‌بندي دامداران، در هر طبقه نمونه‌گيري و مصاحبه بصورت تصادفي انجام شد. جمع‌آوري اطلاعات از طريق مصاحبه منظم و هدايت­شده و پرسشنامه صورت گرفت. در اين بخش دو سناريو مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. سناريو اول بر اساس پرسشنامه، سود سالانه هر راس دام مولد گوسفند و بز مستقيماً از مرتعدار سوال شد. در سناريو دوم درآمد خالص حاصل از هر واحد دامي در سيستم مرتعداري متكي به مرتع با محاسبه هزينه ­ها و درآمدها، محاسبه و ميزان درآمد از دست رفته مرتعدار به ازاي كاهش يك واحد دامي تعيين شد. دو مقدار محاسبه ­شده در سناريوها با هم مقايسه و سناريو دوم كه دقيق‌تر به عنوان مقدار كمي جهت تعريف و توصيف بهتر اثر كاهش دام بر درآمد افراد، به پاسخگويان معرفي شد. تمايل به دريافت مرتعداران به ازاي كاهش دام با ابزار پرسشنامه ارزيابي شد. به منظور تعيين تمايل به دريافت مرتعداران به ازاي حذف دام از روش ارزش گذاري مشروط و تابع لوجيت استفاده شد. با بررسي قوانين و دستورالعمل­هاي موجود، بروش تحليل محتوي نقش و جايگاه قوانين در پرداخت بابت خدمات اكوسيستم مورد تحليل قرار گرفت. نتايج: نتايج نشان داد 71/4 درصد از مرتعداران با طرح پرداخت به ازاي كاهش دام موافق هستند و تمايل به دريافت مرتعداران به ­ازاي حذف يك راس گوسفند و بز مولد به‌ترتيب ارقام 7265 و 6462 هزار ريال در سال است كه كمتر از سود خالص هر واحد دامي است. سهم مرتع از درآمد خالص يك رأس گوسفند مولد و يك رأس بز مولد در شرايط بهره ­برداري مجاز كه طبق ضوابط قانوني يكصد روز تعيين شده به‌ترتيب 1990 و 1770 هزار ريال تعيين شد. در شرايط بهره‌برداري موجود، ميزان وابستگي دام به مرتع در طول سال 44/4 درصد است. خروجي­ هاي حاصل از مدل لوجيت نشان مي­دهد تمايل به دريافت مرتعداران با قيمت پيشنهادي افزايش مي ­يابد (P=0.00) و ارتباط معني‌داري بين تمايل به دريافت و تعداد دام مولد (P<0.01) وجود دارد. دستورالعمل شرايط و ضوابط بهره‌برداري از مراتع، در 5 نوبت تهيه و مورد بازنگري قرار گرفته است. شيوه نامه اجرايي محاسبه حقوق عرفي مرتعدار نيز با تصويب آيين نامه اجرايي آن توسط هيئت وزيران در سال 1391 طي 3 نوبت در سال­هاي 1395 و 1398و 1399 تهيه و بازنگري شده است. با تحليل محتوي اين دستورالعمل ­ها مشخص مي‌شود به‌طور مستقيم به جايگاه پرداخت بابت خدمات اكوسيستم اشاره نگرديده است. نتيجه‌گيري: مقايسه بين سناريوي اول و دوم نشان داد كه درآمد خالص يك واحد دامي در سناريو اول بيشتر از سناريو دوم است و علت اين تفاوت را مي­توان به اثر درآمدي مرتبط دانست يعني هرچه مبلغ بالاتر توسط مرتعداران در نظر سنجي ابراز شود منفعت بيشتري را كسب مي­كنند. حداقل پرداخت بابت خدمات اكوسيستم سود ناشي از هر واحد دامي يا همان هزينه فرصت دامداري در مرتع است. بررسي قوانين و دستورالعمل­ هاي صادره در بخش مرتع نشان داد تاكنون قانون يا دستورالعملي در ارتباط با پرداخت بابت خدمات اكوسيستم مرتع در ازاي حذف دام تصويب نشده وحتي در تعاريف قانوني به اين موضوع اشاره نشده است.

Background and objectives: Over grazing is one of the main causes of rangeland degradation. This problem exist all over the country and during the time and has not been solved by using legal punishments. Lack of attention to grazing capacity has led to the destruction of vegetation. The Payment for Ecosystem Services (PES) for the reduction stock numbers can contribute to rehabilitation of rangeland ecosystems which are getting degraded. An important element of running PES is the Willingness to Accept (WTA) by the rangeland utilizers. Methodology: the study is conducted in Bardeh and Kresnak regions in Ben city of Chaharmahal va Bakhtiari province. Ranchers were classified and samples to be interviewed were determined. Data were collected through regular and guided interviews and questionnaires. Then two scenarios were created and analyzed. Scenario one was based on the annual profit of each sheep and goat. In the second scenario, the net income from each animal unit was determined by calculating costs and revenues, and the amount of pastoral income decline due to the elimination of one animal unit was determined. The two values ​​calculated in the scenarios were compared and the second scenario, which was more accurate as a quantitative number, was introduced to the respondents. The willingness to pay (WTA) of ranchers in return for the grazing livestock elimination was determined by conditional valuation method (CVM), using the logit function. Role of the law and Existing instructions on PES was investigated by Content analysis method. Results: Results showed that 71.4% of ranchers agree with PES in return for the grazing livestock reduction. The value of one productive sheep and goat are determined to be 7265 and 6462 thousand Iranian Rials per year, respectively which is lower than the net income per animal unit. The share of the pasture from the net income of a sheep and a productive goat in the permitted utilization conditions, which are set for one hundred days, is 1990 and 1770 thousand Rials, respectively. In the current utilization conditions, the dependence of livestock on rangeland during the year is 44.4%. The outputs of the logit model show that the WTA ranchers increase with the bid price (P = 0.00). There is significant relationship between WTA and the number of grazing livestock (P<0.01). Instructions for terms of rangeland utilization have been prepared and reviewed 5 times. The executive procedure for calculating the customary rights of ranchers has also been prepared and revised by the Cabinet of Ministers in 1391 in 3 times, in 1395, 1398 and 1399, with the approval of its executive regulations. An analysis of the content of these guidelines reveals that is not mentioned payment for ecosystem services. Conclusion: A comparison between the first and second scenarios shows that the net income of an animal unit in the first scenario is higher than the second. That goes back to the rancher’s assumption in the interview that they will gain more benefits if they claim more animal unit. The minimum level of Payment for Ecosystem Services per animal unit should be equal to that of the profit per animal unit. Investigation of the laws and regulations related to the rangeland shows that yet no law or regulation have been enacted in terms of the PES, in return for the elimination of grazing livestock and even it has not been mentioned in legal terms.