نقد نگرش پراگماتيسمي به ادب تعليمي در تقابل اخلاق و سياست (با تكيه بر كليله و دمنه)

Pragmatic Critical Approach to Didactic Literature in Contrast with Ethics and Politics (based on the Kalileh and Demneh)

كليله و دمنه در قياس با ساير متون هم دستِ خود از جايگاه ويژه­اي در مباحث نقد روز برخوردار است و به سبب اصول تعليمي مطرح شده با قالب قصه­هاي متنوع و ديالوگ­هاي موجود در اثناي قصه­ها نظر منتقدان را به خود جلب كرده­است. پراگماتيسم ديدگاهي است كه نتايج عملي عقايد را به عنوان معيار تعيين ارزش و صدق آنها به كار مي­برد. اين مقاله بر آن است با روش توصيفي - تحليلي با استناد به متن كليله و دمنه و مباحث نقد روز به اين نكته اشاره كند كه بايد با عنايت به فراداستان­ها، متن را با توجّه به شكل زباني – روايي سنجيد و از برش جملات از بطن داستان و جاري كردن حكم دربارۀ آن خودداري كرد. آنچه گاه با نقد سطحي، عبارات شخصيّت­هاي منفي داستان­ها را به عنوان ضدّ ارزش مطرح مي­كند، در ادامه در تقابل «خير و شرّ» رنگ مي­بازد و جاي خود را بر نتيجه­اي اخلاقي و ارزشي مي­دهد. كليله و دمنه در واقع روايتگر وضعيت اجتماعي– اخلاقي عصر خويش است و نسخه­اي كه ارائه مي­دهد چه بسا با ماكياوليسم و پراگماتيسم كه محصولي چون اومانيسم دارد، بسيار متفاوت است. بررسي ساختار روايي داستان­ها نشان مي­دهد سطح زيرداستاني در تبيين ايده اصلي و انديشه غالب فراداستان است و هر چندگاه روساخت عبارات داستاني كليله در نگاه اوّل پراگماتيستي باشد ولي با توجّه به فضاي داستان و گفتمان حاكم در لايه‌هاي روايي و نتيجه داستان نمي­توان عبارت پراگماتيسمي يا ماكياوليستي را بدان اطلاق كرد.

The Kalileh and Demneh, in comparison with other cooperative texts, has an important stance in the critical discussion of the day; and because of its didactic principles and numerous fictional molds and dialogues has appealed the critics' ideas to itself. Pragmatism is a view point which uses the practical results of ideas as a criterion of values and their correctness. We have tried in this essay by descriptive-analytic method, and by looking at the context of the Kalileh and Demneh as the main source of document, and referring to the daily critical discussions evaluate the lingual narrative of the story and avoid the segmentation of all sentences in having the final subsumption. What with superficial criticism, poses the negative characters of the story as anti-value, fades in contrast to " good and evil " and replaces itself with morality and value results. Kalileh and Demneh, in reality, talks about the social and ethical condition of his time and its teachings are somewhat adapted with machiavellism and pragmatism which has production like humanism . Studying the narrative structure of the stories shows that the substance of the story is the dominant speculation of the main idea of the fiction and although in the first view the sub-structure of the story is pragmatic, by looking at the atmosphere of the story and the dialogues dominating the layers of the fiction and conclusion we cannot attribute pragmatic or machiavellism to it.