بررسي و تحليل عين‌الحقيقه از محمّد ميرزيورالدّين پادشاه صاحب

Studying and Analyzing " The Aynolhaghigha " from Mohammad Mir Zivaroddin Padeshah Saheb

مقاله حاضر به بررسي نسخة خطّي عين‌الحقيقه از محمّد ميرزيورالدّين پادشاه صاحب (متوفّي 1151)، عارف و شاعر فارسي­گوي افغاني قرن دوازدهم قمري مي­پردازد. نسخة منحصر به فرد اين اثر به شماره «5610» در كتابخانة مركزي دانشگاه تهران نگهداري مي­شود. پژوهش حاضر كه به روش توصيفي– تحليلي انجام شده در پي پاسخ به اين پرسش است كه درونمايه و مضمون اصلي و محتوايي كتاب عين‌الحقيقه چيست؟ نتايج بررسي نشان مي‌دهد، كتاب عين‌الحقيقه، اثري تعليمي و عرفاني است كه بر پايۀ اخلاق، عرفان نظري و عملي تأليف شده است. موضوع عين‌الحقيقه، در بيان مقامات عرفاني، منازل، مسالك، مهالك، شرايط مريد و سالك، احوالات و سخنان عرفا و اولياء وبه طور اخصّ طريقت اويسيه است؛ اين اثر نشان دهندۀ افكار و انديشه­هاي عرفاني مؤلف است. كه به ­ صورت نظم و نثر نگارش شده است و نثر آن مانند اغلب متون عرفاني ساده و به دور از پيچيدگي است. ميرزيورالدّين از جملات كوتاه و ساده بهره مي­گيرد، زيرا هدف وي دراين كتاب تفهيم حقيقت به مريدان و راه رسيدن به آن است. از امتيازات كتاب عرفاني عين الحقيقه، اطّلاعات جامع و كامل در باب فرقۀ اويسيه و نقشبنديّه و مشايخ آنان است كه مي­تواند به عنوان كتابي مرجع عرفاني مورد استفاده قرارگيرد.

The present paper deals with the studying of the Aynolhaghigha manuscript from Mohammad Mir Zivaroddin Padeshah Saheb (died in 1151) who was Afghani mystic and poet in Farsi language. The unique manuscript of the book is kept with code number of 5610 at the central library of Tehran university. The present research which has been done in descriptive-analytic method is to answer the question: What is the theme and the main topic and content of the Aynolhaghigha? The findings of the study indicate that this book is didactic and mystical which has been written in ethics and theoretical and practical mysticism. Its topic is in mystical positions, stages, perilous situations, the condition of devotee and the wayfarer, and the maxims of the mystics specially the Oveysiyeh sect. This book presents the thoughts and the speculations of the author which is in poetry and prose. an‎d its prose section is consisting of mystical texts and lacks of complexity. Mir Zivaroddin always uses simple and short sentences because his aim is to make his disciples grasp the main points. Of the major privileges of the Aynolhaghigha is having a comprehensive information about the Oveysiyeh sect and Nagshbandiyeh sects and their religious leaders which can be used as a reference mystical book.