جستاري در معناي «حكمت» با توجه به ديدگاه داوود قيصري و امام خميني(ره)

A Study for the Meaning of "Hikmat" as Viewed by Davood Qaisari and Imam Khomeini

انديشمندان اسلامي گاه «حكمت» را شاخه‌اي از علم در نظر مي‌گيرند؛ علم به احوال موجودات به گونه‌اي كه در نفس‌الأمر است. تفسير ديگر «حكمت» حكم‌نمودن است؛ چنان‌كه حق‌تعالي حكم فرموده كه نيكوكاران را به بهشت و تباهكاران را راهي دوزخ نمايد. در تفسير سوم «حكمت» معناي اتقان و انضباط را به خود مي‌گيرد؛ يعني درست و نيكو كاركردن. تمامي اين تفاسير حاكي از حكيم‌بودن خداوند است؛ صفتي كه ثبوت آن براي ذات باري ضروري است. اما آنچه در اين مقاله بررسي مي‌شود، مفهوم واژۀ «حكمت» از ديدگاه داوود قيصري و تعليقۀ امام خميني(ره) بر اين ديدگاه است. نويسندگان اين مقاله بنا به نظر‌ اين ‌دو انديشمند، واژۀ پرارج‌ «حكمت» را واكاوي كرده به نقد و تحليل اين دو منظر و تطبيق آنها با ديدگاه‌هاي ديگر انديشمندان خواهند پرداخت. «حكمت» در اين پژوهش مرتبه‌اي درنظر گرفته مي‌شود كه عارف و حكيم، مشتاق ‌و مجذوب رسيدن به آن هستند. صاحب حكمت عارف متألّهي خواهد بود كه در مراتب باطني و سرّي آن از عقل استدلالي گذر و شهود را تجربه مي‌كند. اين بررسي به شيوۀ پديدارشناختي انجام گرفته، تلاش مي‌كند «حكمت» را در معناي‌ سوم و به عنوان حكمت ذوقي و ‌شهودي در برخي حالات و مشاهداتِ عارفاني اعم از شرق ‌و ‌غرب كه اين تجربه را داشته‌اند، بيان كند تا از اين طريق ريشه‌يابي عملي، سلوكي و جايگاه دست‌نيافتني حكمت را نقبي زند.

Islamic thinkers sometimes consider "hikmat" as a branch of science; Knowledge of the states of beings as they are in.themselves. Another interpretation of "hikmat" is to judge, as the Almighty has decreed that the good should go to heaven and the wicked to hell. In the third interpretation, " hikmat " has been taken to mean stability and discipline, that is, to act properly. All these meanings indicate that God is hakim; a necessity attribute essential to God. But what is examined in this article is the meaning of the word "hikmat" from the point of view of Davood Qaisari and Imam Khomeini. The authors, regarding the views of these two thinkers, studied the valuable term " hikmat " and studied the views critically with regard to other views in the field. In this research, hikmat is considered a level that every mystic and sage is eager and fascinated to achieve. The possessor of hikmat will be a theologian mystic who experiences the passage and intuition of the rational intellect in its esoteric and secret levels. This study is done in a phenomenological way, it tries to express "hikmat" in the third sense and as a tasteful and intuitive hikmat in some mystical situations and observations, both East and West, which have had this experience, in order to find practical roots. It undermines the behavior and unattainable position of hikmat.