فلسفه‌هاي حجاب و عدالت جنسيتي

Philosophies of Hijab and Gender Justice

فلسفه‌هاي ذكرشده براي حجاب، تا چه ميزان عادلانه‌بودن اين تكليف را توجيه مي‌كنند و ادراك عدالت را در اين مقام بسط مي‌دهند؟ مقالۀ پيش‌رو با روش تحليلي‌ـ‌انتقادي پاسخ اين مسئله را مي‌كاود. زن در فقه اسلامي برخلاف مرد، مكلف به پوشش حداكثري بدن غير از صورت و دست‌ها تا مچ است. براي توجيه اين تمايز فقهي، فلسفه‌هايي نظير مهار آتش شهوت، استحكام پيوند خانوادگي، استواري جامعه و مانند آن ذكر شده است. از منظر فقيهان، فلسفه‌هاي مذكور «علت» حجاب شرعي نيستند و «حكمت» آن محسوب مي‌شوند؛ درنتيجه حتي با فقدان آن‌ها نيز حجاب واجب است. اين درحالي است كه آنچه تحقق اين فلسفه‌ها را تضمين مي‌كند، شكل‌گيري «عفت اخلاقي» در بستر جامعه است، نه لزوماً «حجاب فقهي». نقض اين فلسفه‌ها در برخي فتاواي فقهي ـ نظير تجويز عدم پوشش كنيزان و اهل كتاب و تجويز نگاه به زنان ازكارافتاده و زناني كه عادت به پوشاندن ندارند ـ نشان مي‌دهد كه با تكيۀ صرف بر اين فلسفه‌ها نمي‌توان اين تمايز فقهي ميان زن و مرد را كاملاً توجيه كرد. در اين مقام، اثبات عدالت جنسيتي در سطح واقعي و ادراكي، با تكيه ‌بر اين فلسفه‌ها ممكن نيست و تنها مي‌توان از تعبد به ‌حكم شارع و حق طاعت الهي سخن گفت.

To what extent do the philosophies related to hijab justify the fairness of this task and expand the perception of justice in this position? The current paper analyzes the answer to this question through a critical-analytical method. In Islamic jurisprudence, unlike men, women are obliged to cover their bodies as much as possible, except for the face and arms up to the wrists. To justify this jurisprudential distinction, philosophies such as controlling the fire of lust, strengthening family ties, stability of society and the like have been mentioned. Based on point of view of jurists, the mentioned philosophies are not the "causes" of the religious hijab and are considered its "wisdom (Hikmah)". Therefore, hijab is obligatory even in their absence. What guarantees the realization of these philosophies is the formation of "moral chastity" in the context of society, not necessarily "jurisprudential hijab". Violation of these philosophies in some jurisprudential fatwas - such as prescribing the non-covering of slaves and people of the Book and prescribing looking at disabled women and women who are not accustomed to covering - shows that relying on these philosophies alone cannot fully justify this jurisprudential distinction between men and women. In this regard, proving gender justice at a real and perceptual level is not possible by relying on these philosophies, and we can only speak of following (Share') Allah's commands and the right of obedience to Allah.