واكاوي تجارب كوچك‌سازي دولت در ايران

هدف: پژوهش پيش رو با هدف بررسي و واكاوي كوچك‌سازي دولت طي سال‌هاي پس از انقلاب اسلامي ايران و اجراي برنامه‌هاي كوچك‌سازي دولت در عمل و نتايج آن اجرا شده است. روش: روش پژوهش حاضر كيفي است و با رويكرد تجزيه‌وتحليل (تم) مضمون اجرا شده است. اطلاعات آن از طريق مصاحبه جمع‌آوري شده است. مشاركت‌كنندگان در مصاحبه با روش نمونه‌گيري هدفمند گلوله برفي و از 3 دسته مجزا انتخاب شدند، اين دسته‌ها عبارت‌اند از: 1. منتصبان عالي سياسي (وزرا و معاونان وزرا)؛ 2. منتخبان عالي سياست‌گذار (نمايندگان مجلس)؛ 3. مديران دولتي (مديركل و...). در مجموع با 34 نفر مصاحبه انجام شد. يافته‌ها: نتايج تحليل مضمون مصاحبه‌ها نشان داد كه اجراي كوچك‌سازي در ايران بر اساس 6 حالت (تم) اصلي نمود يافته است: 1. ايجاد بوروكراسي پنهان و در سايه؛ 2. ايجاد سازمان‌هاي شبه‌دولتي (خصولتي)؛ 3. ايجاد شركت‌هاي وابسته دولتي؛ 4. تملك دولتي؛ 5. ادغام‌سازي سازمان‌ها؛ 6. مكانيزه‌سازي در ارائه خدمات دولتي. چهار حالت اول نشان‌دهنده روندي مغاير با نتايج مورد انتظار و اجراي غيرمؤثر كوچك‌سازي در ايران است و فقط دو حالت آخر تا حدي با هدف كوچك‌سازي در جهت افزايش كارايي و چابك‌سازي دولت در ايران مطابقت دارد. نتيجه‌گيري: تجربه كوچك‌سازي در ايران نشان مي‌دهد كه بدون ايجاد زمينه‌هاي لازم، اقدام‌هاي انجام‌شده براي كشور نتايج مثبتي به‌بار نياورده است؛ زيرا نه تنها مشكلات نظام حكمراني كشور را كاهش نداده است، بلكه به‌دليل انحراف‌هايي كه بيان خواهد شد، بحران‌هاي بزرگ‌تري را براي كشور به همراه آورده است. در عمل، اهداف كوچك‌سازي، يعني افزايش كارآمدي، چابك‌سازي و كاهش هزينه‌هاي جاري دولت را محقق نساخته و متناظر با يافته‌هاي پژوهش، حتي در مواقعي باعث تشديد اين كژ‌كاركردها نيز شده است.