تأثير سرمادهي و اسيد جيبرليك بر شكست خواب بذرگياه تشنه‌داري (Schrophularia striata) در رويشگاه‌هاي مختلف استان ايلام

مقدمه: گل سازويي يا تشنه‌داري (Schrophularia striata) يكي از گياهان دارويي خانواده گل ميموني و داراي تركيبات فنلي مي‌باشد. مردم محلي به صورت سنتي از اين گياه دارويي براي درمان عفونت ناشي از زخم‌ها، بيمارهاي دستگاه گوارش و بيماري‌هاي چشمي استفاده مي‌كنند. به علت مصرف بي‌رويه توسط مردم بومي و  همچنين تغييرات اقليم منطقه رويش كه باعث افزايش دما شده است سرماي كافي براي شكست خواب بذر آن در شرايط حاضر فراهم نبوده و جوانه‌زني و رويش آن كاهش يافته است، اين گياه در معرض خطر انقراض قرار گرفته است. از آنجايي كه تكثير اين گياه در رويشگاه‌هاي طبيعي از طريق بذر صورت مي‌گيرد و با توجه به خواب عميق بذر گياه تشنه داري، بررسي روش‌هاي مختلف شكست خواب بذر، براي حفاظت و اهلي سازي از اين گونه ضروري به نظر مي‌رسد. در اين تحقيق، روش‌هاي مناسب شكست خواب بذر اين گياه با استفاده از تيمارهاي سرمادهي و اسيد جيبرليك روي بذرهاي جمع‌آوري شده از رويشگاه‌هاي مختلف استان ايلام مورد مطالعه قرار گرفت.مواد و روش‌ها: به منظور بررسي اثر سرمادهي و اسيد جيبرليك بر شكست خواب بذر تشنه‌داري، آزمايشي به صورت اسپليت پلات فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي، با چهار تكرار در دانشكده كشاورزي دانشگاه ياسوج در سال 1397 انجام شد. عامل اول آزمايش شامل طول دوره سرمادهي مرطوب با زمان‌هاي 0، 4، 8، 12 و 16 هفته، عامل دوم شامل اسيد جيبرليك (0، 300 و 600 ميلي‌گرم بر ليتر) و عامل سوم پنج رويشگاه شامل ايلام، ايوان، مهران، آبدانان و دهلران بودند.يافته‌ها: نتايج نشان داد كه تيمار 16 هفته سرمادهي و غلظت اسيدجيبرليك صفر بيشترين درصد جوانه‌زني در همه رويشگاه‌ها را داشت، بطوريكه درصد جوانه زني در رويشگاه‌هاي مهران، ايوان، ايلام، آبدانان و دهلران بترتيب ۶۶، ۵۰، ۳۶، ۳۰ و ۲۵ درصد بود. همچنين بيشترين ميزان سرعت جوانه‌زني در همه رويشگاه‌ها در سرمادهي 16 هفته و غلظت اسيدجيبرليك صفر ميلي‌گرم بر ليتر بدست آمد. در مورد يكنواختي جوانه‌زني بيشترين ميزان در سرمادهي 16 و 12 هفته به دست آمد.نتيجه‌گيري: طول دوره سرمادهي بر درصد و سرعت جوانه‌زني بذر گياه تشنه‌داري مؤثر بود و با افزايش آن درصد و سرعت جوانه‌زني نيز افزايش يافت كه نشان دهنده اين موضوع است كه بذور تشنه‌داري مورد مطالعه داراي درجاتي از خواب فيزيولوژيك بودند و بذر رويشگاه‌هاي مرتفع‌تر به طول دوره سرمادهي بيشتري نسبت به رويشگاه‌هاي پست‌تر براي جوانه‌زني نياز دارند. همچنين با توجه به نتايج اين آزمايش، جهت افزايش درصد جوانه‌زني از دوره‌هاي سرمادهي بالاتر از 16 هفته استفاده گردد.