برآورد دماهاي كاردينال جوانه‌زني بذر گوجه‌فرنگي (Solanum lycopersicum) با استفاده از توابع رگرسيون غيرخطي

مقدمه: جوانه‌زني از مهم‌ترين عامل‌هاي تعيين‌كننده موفقيت و يا شكست در استقرار گياهان بوده و در صورت عدم وجود محدوديت در ساير عوامل محيطي محدود كننده، مانند رطوبت و دماي محيط، تعيين‌كننده سرعت و درصد نهايي جوانه‌زني بذرها خواهد بود. اين پژوهش با هدف بررسي برخي شاخص‌هاي جوانه‌زني و ارزيابي مدل‌هاي رگرسيون غيرخطي براي برآورد دماهاي كاردينال جوانه‌زني دو واريته جديد گوجه‌فرنگي انجام پذيرفت.مواد و روش‌ها: آزمايش به صورت فاكتوريل دو عاملي شامل هفت سطح دما (5، 10، 15، 20، 25، 30 و 35 درجه سلسيوس) و دو رقم گياه گوجه‌فرنگي (قرمز گيلاسي و زرد گلابي شكل ) در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار در آزمايشگاه تكنولوژي بذر دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي خوزستان در سال 1398 اجرا گرديد. براي تعيين رابطه ميان سرعت جوانه‌زني و دما از توابع بتا، دندانه‌اي و دوتكه‌اي و از تابع لجستيك به منظور توصيف الگوي مناسب جوانه‌زني دو رقم اين گياه در پاسخ به هر سطح دما در طي زمان استفاده گرديد.يافته‌ها: نتايج تجزيه واريانس نشان‌دهنده اثر معني‌دار برهمكنش دما و رقم بر تمام صفات اندازه‌گيري شده در اين آزمايش بود. نتايج نشان داد كه درصد جوانه‌زني در رقم گوجه‌فرنگي زرد گلابي شكلدر دماهاي 15، 20، 25 و 30 درجه سلسيوس به‌ترتيب برابر 93، 96، 95 و 86 درصد و در رقم قرمز گيلاسي در بازه دمايي اشاره شده به ترتيب برابر 95، 98، 93، 98 درصد بود. هيچكدام از دو رقم گوجه‌فرنگي در دماهاي 5، 10 و 35 درجه سلسيوس قادر به جوانه‌زني نبودند. بر اساس نتايج خروجي از توابع برازش داده شده، مشخص شد كه در بين تابع‌هاي رگرسيوني غير خطي آزمون شده در اين پژوهش، تابع دوتكه‌اي به‌خوبي سرعت جوانه‌زني بذر رقم‌هاي گوجه‌فرنگي مورد مطالعه را در برابر دما، توصيف نمود (ضريب تبيين≥0.93 و شاخص آكاييك≤70). هم‌چنين تابع لجستيك نيز برازش مناسبي بر جوانه‌زني دو رقم در سطوح بين 15 تا 30 درجه سلسيوس (R^2≥0.96) در برابر زمان داشت. بر اساس تابع دو تكه‌اي، دماهاي پايه، بهينه و سقف به ترتيب براي رقم زرد گلابي شكل 11.25، 28.72 و 35.0 و براي رقم قرمز گيلاسي شكل 10.97، 28.61 و 35.0 درجه سلسيوس تخمين زده شد.نتيجه‌گيري: جوانه‌زني هر دو رقم گياه گوجه‌فرنگي نسبت به تغييرات دما حساسيت نشان مي‌دهد. در دماهاي بالاتر از دماي حداقل، با افزايش دما هم نرخ جوانه‌زني و هم سرعت آن افزايش پيدا كرد و اين افزايش تا دماي مطلوب ادامه داشت و پس از آن روند تغييرات درصد و سرعت جوانه‌زني به ازاي دما كاهشي گرديد. هم‌چنين نتايج به دست آمده از تابع لجستيك نشان داد كه رقم زرد گلابي در مقايسه با قرمز گيلاسي، به افزايش دماهاي بيش بهينه، حساس‌تر است و با افزايش دما از 25 به 30 درجه سلسيوس جوانه‌زني از 97.79 به 85.09 درصد كاهش يافت.