بررسي فقهي بيع اعضاي بدن انسان مرده

Jurisprudential Study about the Sale of Dead Human Organs

زمينه و هدف: بر اساس آيات و روايات، خريد و فروش اشياء متنجس حرام شمرده شده است. از جمله اين اشياء متنجس، عضو جدا شده از بدن انسان زنده و اعضاي بدن ميت است. اين مقاله به دنبال بررسي خريد و فروش (بيع) اعضاي بدن انسان مرده در موارد مقصوده عقلائيه است. مواد و روش‌ها: اين پژوهش يك مقاله توصيفي تحليلي است. ملاحظات اخلاقي: ملاحظات اخلاقي در نگارش اين پژوهش رعايت شده است. يافته‌ها: با بررسي اين نصوص اين نتيجه حاصل گرديد كه علت حرمت، نجاست ذاتي جسد فاقد روح و عدم ماليت آن و نوع استفاده آن در گذشته است، زيرا عده‌اي اين اعضا را براي خوردن استفاده مي‌كردند. از اين‌رو خريد و فروش عضو بدن براي اين مقصود حرام شد. بسياري فقهاي اماميه فتوي بر حرمت خريد و فروش اعضاي بدن انسان زنده و مرده داده‌اند. در روزگار ما با تغيير زمان و مكان و تغير در بهره‌برداري از اعضاي بدن كه براي امور پزشكي است، هدف نجات جان انساني ديگر مي‌باشد. از اين‌رو بيع اعضاي بدن داراي مصلحت خواهد بود. بنابراين عده‌اي از فقها نظريه هبه يا هديه اعضاي بدن را مطرح كرده و با اين عقد، اهداء عضو بدن انسان (زنده يا مرده) را جايز شمردند. در كنار اين نظريه بعضي بيع اعضاي بدن انسان زنده را نيز جايز مي‌دانند، اما در خصوص انسان مرده قائل به حرمت هستند. نتيجه‌گيري: خريد و فروش با تكيه بر اطلاق ادله­ مجوزه­ بيع، بناء عقلاء و قاعده دفع ضرر، جايز است.

Background and Aim: According to verses and hadiths, buying and selling impure objects is prohibited. Among these impure objects are the isolated organ of the living human body and the organs of the dead body. This article seeks to investigate the buying and selling (sale) of dead human organs in cases of rational purpose. Materials and Methods: This article is a descriptive-analytical one. Ethical Considerations All ethical considerations in writing this article have been observed. Findings: By examining these texts, it was concluded that the reason for the prohibition of buying and selling dead organs was the inherent unclean body, its lack of financiality, and the type of its use in the past. Because some people used these organs to eat, therefore, it was forbidden to buy and sell organs for this purpose. Many Imami jurists have given a fatwa on the sanctity of buying and selling dead and living human organs. Nowadays, by change of the time and place and change in use of organs, which is for medical affairs, the goal is to save another human life. Therefore, the sale of organs will be expedient. Therefore, some jurists have proposed the theory of heba or organ gifts and by this contract, they have allowed the donation of human organs (living or dead). Conclusion: It is permissible to buy and sell the human dead organs based on rationality and the rule of elimination of losses.