بررسي و مقايسۀ پيكره‌بنياد گفتمان آثار جلال آل احمد و احمد محمود

ديدگاه‌هاي چندي به‌منظور تحليل متن‌هاي ادبي مبتني بر داده‌هاي واقعي زبان وجود دارد كه مي‌توان در اين خصوص به تحليل‌هاي پيكره ­يار و ديدگاه «كليدواژگي» اشاره كرد. مقالۀ حاضر سفرنامه و رمان­ هاي «غرب‌زدگي، خسي در ميقات، مدير مدرسه، اورازان، تات­ نشين­ هاي بلوك زهرا» از جلال آل احمد و «مدار صفر درجه، غريبه­ ها، پسرك بومي و همسايه ­ها» از احمد محمود را بر اساس اين دو ديدگاه تحليل مي‌كند. تحليل پيكره ­يار روش سودمندي است كه به‌واسطۀ آن مي‌توان به بررسي بازنمود ايدئولوژي در صورت­ هاي زباني در حوزه ­اي چون زبان‌شناسي پرداخت. متن­ هاي ادبي نيز اعم از رمان­ ها و سفرنامه ­هايي كه توسط نويسندگان شكل مي­ گيرد، نشأت گرفته از ايدئولوژي نهفتۀ ويژه ­اي است تا مخاطب را به سمت آنچه مدنظر نويسنده است سوق دهد. پژوهش حاضر درصدد آن است تا با تكيه‌بر كليدواژه‌هاي موجود در آثار اين دو نويسنده، با بهره‌گيري از رويكرد نظري بيكر (2006) و با استفاده از روش تحقيق توصيفي و تحليل محتوا و همچنين با روش گردآوري پيشينة پژوهش به‌صورت كتابخانه ­اي و با تكيه بر پيكره‌هاي زبان به بررسي فضاي سياسي و اجتماعي حاكم در آثار آن­ها بپردازد. براي دستيابي به تحليل مناسب با تكيه بر ابزار رايانشي ورد اسميت، 3 كليدواژۀ واژگاني كه از فراواني زيادي برخوردار بودند از هر اثر استخراج شد و سپس در قالب 54 جمله- نمونه مبتني بر رويكرد ون‌دايك مورد تحليل قرار گرفت و مشخص شد كه رويكرد نويسندگان بيانگر چه نوع ويژگي‌هاي ايدئولوژيك بوده است. نتايج حاصل نشان‌دهندۀ نگرش و ايدئولوژي آسيب­شناختي جلال آل احمد و احمد محمود در جوامع انساني بود.