اشعارعربي‌حافظ؛ با تكيه بر مضامين مشترك و اثرپذيري از ابن فارض

The Study of Arabic Poems of Hafiz with Respect to Common Themes and Influence of Ibn al-Farid

حافظ به زبان عربي اهتمّام داشته با آن كه به هيچ ديار عربي سفر نكرده و به زبان محاوره عرب دسترسي نداشته؛ گاه با مجالست درمحافل­ حاكمان عرب­نژاد و بيشتر به كمك واژگان علوم قرآني­كه عمدتاً ازكتب مكتب ­خانه ­ها فراگرفته خلاءهاي زباني را در ساختار شعري­اش پر مي­كند. مشخصۀ ديگر او بهره ­مندي از اشعار شاعران عرب زبان است ­كه طبعاً در قالب صنايع شعري؛ تضمين؛ ملعمات؛ ضرب المثل­ها و اشكالي از اقتباسات شعري در ابيات او نمود پيدا­ مي­كنند از آنجا كه اثرپذيري­ها بيشتر در قالب تقليد و يا اقتباسات به زبان ديگر خودش را نشان مي­دهد اين بررسي به شواهد شعري­ با رويكرد مقايسه تطبيقي و توصيفي به مستندات تحليلي­ در مضامين و اشعار عربي حافظ مي­ پردازد. يافته­ ها نشان­ مي­دهند حافظ با مطالعه دواوين عرب­­زبان؛ مضامين مشترك و رگه­ هاي از اثرپذيري و نشانه­ هاي از بينامتني را از خود به ­جاي گذاشته است. ميزان عشق و علاقه­مندي خود را به ابن فارض و به تأسي از او متقابلاً از علي(ع) پنهان نكرده است. تأثرات گاهي به ­صورت لغوي و آنگاه كه شدّت و قوّت پيدا مي­كند ترجمه­ گونه، تقليدي با تعميم دهي ­و تلفيق و ­تركيب واژگان و يا تغييرات جزئي است و ­­اغلب مضامين مشترك را شامل مي­شود. در كنار غزل­هاي عربي گاه ابيات فارسي متضمن هم و در يك­ معنا و مفهوم هستند. حافظ در اقتباسات مضامين تازه و بديعي را به­نام خود خلق مي­كند و بيش از هر شاعر ديگري، درهمۀ ابعاد­شعري از ابن فارض مصري متأثر بوده است.

Hafiz had much efforts in Arabic language though he had never been to Arabic land and had no access to colloquial Arabic but he covered the language gap of his poem by participating in the circle of the governors with Arabic race and borrowing the words from Koranic science that were derived from the books of Maktabkhaneh. The other feature is the benefit from the Arabic poets which are manifested in the form of stylistic device, the proverbs and poetic adaptation in his stanza. As that influence manifest in the form of imitation and adaptation in other language, this research aim to study these assumption: a poem with comparative-descriptive approach covers the analytic documentation in Arabic poems. The findings show the al-Faridthe. The influences are the words and when it becomes more severe they manifest in the form of translation: an imitation with generalization and combination of the words and minor changes that it includes often the common themes.