واكاوي مديريت رفتاري امام رضا (ع) در حفظ و ارتقاي كرامت انساني بردگان

No Title

در آستانه ظهور اسلام، برده داري به صورت گسترده در شبه جزيره عربستان وجود داشت. در شرايطي كه اعراب با تعصبات وتفكرات برتري نژادي خود، براي بردگان جايگاه و حرمتي قائل نبودند، اسلام با تأكيد بر برابري و مساوات بين انسان ها سعي نمود با وضع قوانين مناسب و بستن سرچشمه هاي بردگي و آگاهي بخشيدن به مردم، با اين سنت غلط مبارزه كند. در همين راستا پيامبر (ص) با سيره عملي خويش، مسلمانان را به آزاد سازي و ملاطفت با بردگان تشويق مي كرد. يكي از پيامدهاي فتوحات وگسترش قلمرو اسلامي پس از رحلت پيامبر (ص) در سده هاي اول و دوم هجري، اسارت تعداد قابل توجهي از انسان هاي بي گناه از مليت هاي گوناگون بود كه بر اثر محروميت از آزادي هاي فردي و اجتماعي به صورت برده در مي آمدند و در واقع ابزار زندگي خانواده‌هاي مرفه و اشراف جامعه اسلامي بودند. اين بهره كشي انساني، سبب شد تا منش و رفتار ائمه اطهار (ع) نسبت به بردگان بر مبناي حقوق اسلامي انسان‌ها و متفاوت با قوانين حكومتي و عرفي مرسوم جامعه عرب، خود را نمايان سازد. در اين مقاله تلاش شد بر اساس آيه «وَلقدكَرَّمنا بني‌آدم» با هدف نمايان كردن سيره عملي امام رضا (ع) در حفظ كرامت انساني بردگان، مديريت رفتاري امام (ع) نسبت به آنان با روش توصيفي- تحليلي از طريق گردآوري اسناد و منابع كتابخانه‌اي معتبر مورد واكاوي قرار گيرد. از اين‌رو لازم بود كه علل و عوامل برده‌داري، رويكرد اسلام نسبت به بردگان، مصاحبت حضرت با بردگان و اميدوار ساختن آنان به زندگي در سايه اسلام و آموزش و تربيت آنان مورد ارزيابي قرار گيرد. نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد امام رضا (ع) با داشتن نگاهي انساني برگرفته از مباني اسلام به بردگان، ضمن تكريم و حمايت حقوقي و اخلاقي از آنان، با آزاد كردن و آموزش و تربيت بردگان، ديدگاه واقعي اسلام را نسبت به اين قشر فاقد حقوق اجتماعي، نشان دادند. اين حركت امام رضا (ع) در جامعه عرب كه تنها به‌ تحقير و توهين بردگان مي‌انديشيد، نوعي راهكار عملي براي مقابله با برده‌داري بود.

No Abstract