مقايسه ديدگاه كلامي شيخ بهايي و خواجويي در افضليت قرآن، با استناد به رساله تبصرة الإخوان

A Comparative Study between Theological Views of Sheikh Bahai and Khajuyi on the Superiority of the Quran Based on Treatise Tabsrah al-Ekhwan

عصر صفويه دوره شكوفايي و ترويج مباحث كلامي، و پاسخ به شبهه‌هاي نو و نقد ديدگاه‌هايي در موضوعات مختلف، از جمله حديث ثقلين درباره افضليت قرآن و اهل بيت (ع)، است كه همين مباحث باعث نوشتن رساله‌هايي شد. رساله تبصرة الإخوان في بيان أكبرية القرآن خواجويي درباره احاديث متواتر ثقلين با تأكيد بر افضليت و اكبريت قرآن بر اهل بيت (ع) به عنوان ثقل اكبر، و بيان نظر عالمان و پاسخ به شبهات آنها است. با مبنا قراردادن اين رساله كوشيده‌ايم ديدگاه شيخ بهايي و خواجويي را مقايسه كنيم. شيخ بهايي مي‌گويد از نظر ادبي و فنون بلاغت ثقل اكبر و اصغرِ بيان‌شده در اين احاديث به صورت لفّ و نشر مشوّش مبهم است و متواتر نيست. منظور از قرآن ناطق همان كلام ناطق است. پس ناطق بر صامت افضليت دارد. ولي در مقابل، خواجويي دليلي نمي‌بيند كه ثقل اكبر و اصغر مشوّش و مبهم باشد و تواتر اين احاديث را اثبات مي‌كند و قرآن را ثقل اكبر مي‌داند، ناطقانِ قرآن را مفسر قرآن معرفي مي‌كند و معتقد است هدايت‌كننده و پيروي‌شده منزلت والاتري از هدايت‌شونده و پيروي‌كننده دارد.

The Safavid era is a period of flourishing and promoting theological discussions responding to new doubts and criticizing views on various topics, including the narration of Thaghalayn (the two treasures) about the superiority of the Quran and Ahl al-Bayt (the household of the Prophet), which led to the writing of different treatises. The treatise of Tabsarah al-Ekhwan fi Bayan Akbariyah al-Quran by Khajuyi is about the motewater (successive) narrations of Thaghalayn, emphasizing the superiority and greatness of the Quran over Ahl al-Bayt as the major treasure expressing the opinions of scholars and answering their doubts. Based on the aforementioned treatise, we have tried to compare the views of Sheikh Bahai and Khajuyi. Sheikh Bahai says that in terms of literature and rhetorical techniques, the major and minor treasures expressed irrespectively in these narrations are ambiguous and not motewater. The meaning of the Quran Nategh (speaking Quran) is the same as kalam nategh (speaking words). So nategh has superiority over samet (silent). On the other hand, Khajuyi sees no reason for the major and minor treasures to be expressed irrespectively and ambiguously. He proves the tawator (frequency) of these narrations and considers the Quran as the major treasure and the speakers of the Quran as its interpreters. Khajuyi also believes that what guides and is followed is superior to what is a follower and needs to be guided.