عقل طبيعي و معرفت ناشي از عنايت الهي از ديدگاه توماس آكوييني

Aquinas on the Natural Intellect and the Ideas Given by the Divine Grace

از ديدگاه آكوييني، عقل يكي از قواي نفس است و عين نفس نيست و ازاين‌رو وي انسان را داراي عقل مي‌داند. از طرف ديگر وي معتقد است انسان داراي تصورات فطري نيست ولي از طريق قوه‌ي عقل، قادر به تجريد يا انتزاع مفاهيم عقلاني از محسوسات و حقايق مادي است. در اين صورت تصورات عقلاني از طريق تجربه‌ي حسي با جهان مادي ايجاد مي‌شوند و منشأ اصليِ مفاهيمِ عقلي، جهان مادي است. از اين جهت آكوييني به‌نوعي فيلسوفي تجربه‌گرا است. از جهت ديگر وي فيلسوفي مسيحي است؛ چون خداوند حقيقتي غيرمادي است و از آن‌جا كه صور عقلاني از جهان مادي نشأت مي‌گيرد، عقل به‌تنهايي انسان را به ادراك ذات الهي قادر نمي‌سازد. ازاين‌رو وي مفاهيم عقلي را به اين موارد محدود نمي‌كند و معتقد است گاهي از طريق لطف يا عنايتِ الهي تصوراتي به انسان اعطا مي‌شوند كه منشأ غيرمادي دارند و از عالم الهي افاضه مي‌شوند‌. وي معتقد است اين شناخت نيز معرفتي عقلاني است و اين صور هرچند از طريق عنايت الهي افاضه شده‌اند ولي توسط عقل بشر ادراك مي‌شود، البته عقلي كه توسط عاملِ الهي، آمادگي خاصي دريافت نموده است.

From Aquinas’s viewpoint the intellect is just one of the Faculties of the human soul, and not identical with the very essence of the soul and thus human being possesses an intellect. On the other hand, unlike Plato, he believes that man has no innate concept but he can separate or abstract the forms (Ideas) of natural things. The origin of human concepts is the material world, so the Intellect‘s operation arises from sensation. The intellect knows nothing but what it receives from the senses. From this point of view Aquinas must be seen as an empiricist. Thomas is, however, a Christian philosopher too. God is the immaterial truth, so the natural power of the created intellect falls short to enable it to see the essence of God. Consequently, he believes that humans are sometimes given non-material ideas through divine grace. It increases the intellectual powers so that the forms are ultimately perceived by the human intellect. Nonetheless, in order to have these forms, some supernatural disposition should be added to the intellect.