تبيين مدل مفهومي نقش‌آفريني فضاي شهري در ارتقاي كيفيت زندگي در بافت‌هاي تاريخي

فضاي شهري در يك بستر تاريخي، علاوه بر دارا بودن همه عملكردهاي متعارف خود كه در ساير محيط هاي شهري نيز عهده دار است، بايد نقش خود را در ترازي بالاتر و چند وجهي منطبق با ويژگي هاي يك بافت تاريخيِ هويت مند ايفا نمايد. بر اين مبنا هدف اصلي پژوهش حاضر،كشف چگونگي ارتباط و نحوه برهمكنش مؤلفه‌هاي فضاي شهري با  اجزا و اركان متشكله جريان زندگي در بافت‌ تاريخي است؛ به نحوي كه بتوان با مديريت و استفاده شايسته از ظرفيت‌هاي فضاي شهري در بستر بافت تاريخي، كيفيت زندگي ساكنان و كاربران آن را ارتقا بخشيد. اين مهم به نوبه خود حفظ ساكنين بومي در محدوده بافت تاريخي، بازگشت مهاجران از محدوده و پايداري اقتصادي، اجتماعي و محيطي را موجب خواهد شد. روش تحقيق پژوهش حاضر توصيفي_ تحليلي ، استدلال منطقي و در نهايت دلفي سازي و نظرسنجي از خبرگان است. بدين ترتيب كه ابتدا به مؤلفه‌هاي فضاي شهري و كيفيات ناظر بر آن پرداخته شده، سپس ابعاد و سنجه‌هاي كيفيت زندگي شهري بررسي و شاخص‌هايي از آن كه به فضاي شهري و كيفيت محيطي اشاره دارد و موضوع كار طراحي، برنامه‌ريزي و مديريت شهري است، بر اساس ديدگاه‌هاي نظري و تحقيقات انجام شده گذشته مشخص شده است. در گام بعدي شاخص‌هاي استحصال شده با ويژگي‌هاي خاص بافت تاريخي مورد پايش و بازبيني قرار گرفته است. شاخص هاي به دست آمده از دلفي (با تعداد 91 شاخص) با اظهارنظر حدود 40 نفر از خبرگان رشته و حرفه به 64 شاخص تقليل يافتند. در نهايت نتايج آن در قالب مدل مفهومي نقش فضاي شهري در ارتقاي كيفيت زندگي در بافت‌هاي تاريخي شهري ارائه شده است. اين مدل مفهومي از شش مؤلفه تشكيل شده؛ شامل مؤلفه زيست محيطي با معيارهاي «كيفيت زيست خرد فضاها»، «پايداري زيست محيطي»، مؤلفه تجربي_زيبايي شناختي با معيارهاي «هم پيوندي بافت جديد و قديم»، «كيفيت منظر شهري و ارتباط فضايي»، مؤلفه عملكردي با معيارهاي «تنوع استفاده از محيط»، «سرزندگي وكيفيت محيطي»، «ايمني و امنيت» و «حمل ونقل و دسترسي»، مؤلفه اجتماعي_فرهنگي با معيارهاي «سرزندگي و انسجام اجتماعي»، «حفظ تعادل جمعيت»، مؤلفه ي اقتصادي با معيارهاي «سرزندگي و ثبات اقتصادي»، «انعطاف پذيري برنامه هاي توسعه» و مؤلفه ي زمان با معيارهاي «مديريت زمان در فضاهاي همگاني»، «تداوم مكان» كه شاخص ها را تعريف كرده اند.