بررسي سبكي ديوان صامت اصفهاني

زمينه و هدف: رايجترين و دقيقترين شيوه براي بررسي محتوايي ديوان يك شاعر، ارزيابي سبك‌شناسانه است. موضوع اين پژوهش تحليل سبكي ديوان صامت اصفهاني از سه منظر سطح زباني، سطح فكري و سطح ادبي است. در اين مقاله كوشش شده ضمن تحليل دقيق سبكي، ميزان تأثر او از شاعران پيش از خود و شاعران هم‌عصرش با شواهد شعري تبيين شود. روش‌ مطالعه: پژوهش پيشِ‌رو، مطالعه اي است نظري كه به شيوۀ توصيفي-تحليلي انجام شده است. محدوده و جامعۀ موردمطالعه، ديوان صامت اصفهاني به تصحيح احمد بهشتي شيرازي است كه توسط نشر روزنه منتشر شده است. يافته ها: با عنايت به اثرپذيري اكثر شاعران قرن نهم و قرون بعد از آن از شعر جهان‌شمول حافظ، صامت در شعرش هم از حيث الفاظ و هم از حيث تعابير و تصاوير از شعر خواجۀ شيراز متأثر شده است. سواي آن نشانه هاي بارزي از تأثر او از شعر صائب، بيدل، كليم كاشاني، عرفي شيرازي، اسير شهرستاني و وحشي بافقي وجود دارد. غزل او از جهات متعدد قابل تدقيق و بررسي است. ويژگيهاي بارز سبك هندي در شعر اين شاعر هم مشهود است. تشبيه حسي شاخصۀ اصلي تصاوير بلاغي اوست. نتيجه گيري: تأثيرپذيري صامت از غزل شيواي حافظ و وجود گفتمان حافظي در آن به پيروي از سنت رايج در شعر شاعران قرن نهم و قرون پس از آن است كه شاعران تقليد و تشبه به شعر حافظ را نشانۀ تشخص شعرشان ميپنداشته اند. اما اثرپذيري از شاعران برجستۀ معاصرش محتملاً بدليل مطالعۀ آثار آنان و يافتن تناسبات مشترك لفظي و محتوايي در شعر خود با شعر آن شاعران بويژه در قالب غزل است. غزل اين شاعر بلحاظ تنوع موضوعي حائز اهميت است و تصاوير محسوس آن در راستاي همه فهم ساختن آن و تأثيرگذاري بر مخاطب است.