مؤلفه هاي مرگ ‌انديشي در شعر معاصر

زمينه و هدف: مرگ تجربه اي است كه در حيطۀ ديگر تجربيات انساني نميگنجد. به همين دليل انسانها دربرابر آن واكنش هاي متفاوت و گاه متضادي نشان داده و داوريهاي گوناگوني درباره آن نموده اند. شعر فارسي در همۀ گونه هاي خود، راوي احساسات و انديشه هايي بوده- است كه شاعران فارسي در مواجهه با مرگ و زندگي داشته و دارند. در اين پژوهش ديدگاه، برداشت و مواجهۀ 9 تن از شاعران معاصر (شهريار، فريدون توللي، احمد شاملو، سياوش كسرايي، نصرت رحماني، نادر نادرپور، محمدرضا شفيعي كدكني، حسين منزوي و قيصر امين‌پور) درمورد مرگ مورد واكاوي قرار ميگيرد. روش مطالعه: اين پژوهش با روش توصيفي- تحليلي و براساس داده يابي كتابخانه اي صورت گرفته است. يافته ها: يافته هاي تحقيق نشان ميدهد مؤلفه هاي مرگ‌انديشي در اشعار اين شاعران عبارتند از: مرگ‌هراسي و مرگ‌گريزي، مرگ‌ستايي و مرگ‌طلبي، برداشت عاشقانه از مرگ، مرثيه سرايي، حسرت بر ناپايداري زندگي و گذر عمر، آرزوي جاودانگي، و استفادۀ نمادين از مرگ براي انتقادهاي اجتماعي و سياسي. نتيجه گيري: بيشترين شواهد و نمونه هاي شعري در ميان اين هفت دسته، متعلق به دستۀ مرگ‌ستايي و مرگ‌طلبي است. دلايل عمدۀ مرگ‌ستايي در اين اشعار رهايي از تعلقات دنيوي، امر شهادت، تسليم در برابر مرگ، رهايي از اندوه و مشكلات زندگي، و بيهوده انگاشتن زندگي است. همچنين بيشترين پيوند ميان عشق و مرگ در آثار شهريار، نصرت رحماني، نادرپور و منزوي وجود دارد كه در اين ميان منزوي سرآمد است. در اشعار اين شاعران هر كجا كه مرگ چهره اي مثبت داشته و مورد ستايش قرار گرفته است، با مفهوم مقدس شهادت پيوند خورده است و يا اينكه دلايلي معنوي و مذهبي مانند ترك تعلقات دنيوي در كار بوده است. بخشي از چهرۀ مثبت مرگ نيز در نگاه اين شاعران بويژه توللي و رحماني، به ‌دليل بيهوده و فاقد ارزش انگاشتن زندگي و راهي براي رهايي از انبوه مشكلات روزگار است. همچنين علت اصلي ارائۀ چهرۀ منفي از مرگ، هراس از آن و حسرت بر ناپايداري زندگي است.